چکیده:
در این مقاله، پس از تبیین جغرافیای تاریخی قم و جایگاه این شهر در معارف دینی، به
مهمترین عوامل پیدایش و گسترش تشیع و مذهب امامیه پرداخته شده و در این زمینه، عوامل
مؤثر بر آن بررسی گردیدهاند که از آن جمله است: تأکید پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله بر فضیلت حضرت
علی علیهالسلام و پیروانش بر دیگران، مهاجرت شیعیان و بزرگان و عالمان مذهب امامیه از مراکز
اسلامی و شهرهای مسلمان نشین به قم، به ویژه سفر تبلیغی حضرت سلطانعلی ـ فرزند امام
محمد باقر علیهالسلام ـ به «اردهال» و شهادتش در آنجا، اقامت حضرت معصومه علیهاالسلام و دیگر فرزندان و
اعقاب و اصحاب ائمه علیهمالسلام در قم، بنای مساجد و مراکز فرهنگی در این شهر، قیام امام
حسین علیهالسلام و شهادت مظلومانه او و فرزندان و اصحابش؛ و از سوی دیگر، نظام شرکآمیز و
ستمپیشه پادشاهان ساسانی و سپس خلفای اموی و عباسی که زمینههای گریز از آیین زرتشتی و
مذهب حاکمان اموی و عباسی و روی آوردن به مذهب امامی را فراهم آورد.
خلاصه ماشینی:
"چکیده در این مقاله، پس از تبیین جغرافیای تاریخی قم و جایگاه این شهر در معارف دینی، به مهمترین عوامل پیدایش و گسترش تشیع و مذهب امامیه پرداخته شده و در این زمینه، عوامل مؤثر بر آن بررسی گردیدهاند که از آن جمله است: تأکید پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله بر فضیلت حضرت علی علیهالسلام و پیروانش بر دیگران، مهاجرت شیعیان و بزرگان و عالمان مذهب امامیه از مراکز اسلامی و شهرهای مسلمان نشین به قم، به ویژه سفر تبلیغی حضرت سلطانعلی ـ فرزند امام محمد باقر علیهالسلام ـ به «اردهال» و شهادتش در آنجا، اقامت حضرت معصومه علیهاالسلام و دیگر فرزندان و اعقاب و اصحاب ائمه علیهمالسلام در قم، بنای مساجد و مراکز فرهنگی در این شهر، قیام امام حسین علیهالسلام و شهادت مظلومانه او و فرزندان و اصحابش؛ و از سوی دیگر، نظام شرکآمیز و ستمپیشه پادشاهان ساسانی و سپس خلفای اموی و عباسی که زمینههای گریز از آیین زرتشتی و مذهب حاکمان اموی و عباسی و روی آوردن به مذهب امامی را فراهم آورد.
4ـ فقها یا راویان؛ محدثان و عالمان قم: بی شک، یکی از عوامل گسترش و تعمیق تشیع در ایران و به ویژه قم، شاگردان و اصحاب ائمه بزرگوار علیهمالسلام و عالمان تربیت یافته در این مکتب بودهاند که به ذکر چند تن از متقدمان آنها اشاره میکنیم: ـ زکریا بن آدم بن عبدالله بن سعد الاشعری قمی: ناصر الشریعه گزارش میکند: نجاشی در رجال و علامه در خلاصه آوردهاند: او از ثقات جلیل القدر و عظیمالشأن است و نزد حضرت رضا علیهالسلام وجاهتی داشته و از آن حضرت نقل شده که پس از وفات زکریا در شأنش فرمودهاند: «رحمه الله یوم ولد و یوم قبض و یوم یبعث حیا فقد عاش ایام حیاته عارفا بالحق قائلا به صابرا، محتسبا للحق قائما بما یحب الله و رسوله و مضی ـ رحمه الله ـ غیر ناکث و لامبدل، فجزاه الله اجر نیته و اعطاه خیر امنیته»؛ خدا او را مشمول رحمت خود قرار دهد روزی که به دنیا آمد و روزی که وفات یافت و روزی که زنده برانگیخته شود."