چکیده:
با توجه به آیات قرآن از جمله آیات «إن إلینا إیابهم» و «ثم إن علینا حسابهم»
(غاشیه: 25ـ26) مرجع اصلی بازگشت مردم در روز قیامت، خداوند متعال است؛ اما
طبق روایاتی فراوانی که در منابع حدیثی شیعه وجود دارد و طبق عباراتی از
زیارت «جامعه کبیره» که میفرماید: «وایاب الخلق الیکم و حسابهم علیکم» بازگشت
مردم و محاسبه اعمال در روز قیامت بر عهده پیامبر صلیاللهعلیهوآله و امامان معصوم علیهمالسلام
است.
در نگاه بدوی ممکن است این شبهه پیش آید که امامان شیعه، همان منزلتی
را که خدا دارد دارند و این نوعی شرک در الوهیت میباشد؛ اما این شبهه چنین
پاسخ گفته شده که چنین تصوری در صورتی است که دو عمل در عرض هم باشند،
اما اگر حسابرسی و بازگشت به خداوند اصل باشد سپس خداوند فردی را معین کند
تا مردم به او مراجعه کنند و حساب اعمال مردم را نیز به آن فرد واگذارد، منافاتی
با فعل خداوند متعال ندارد؛ مانند شفاعت و هدایت که در اصل از آن خداست؛
ولی خداوند اذن میدهد افراد شایسته مانند پیامبران و اولیای الهی شفاعت و
هدایت نمایند.
خلاصه ماشینی:
"مقدمه در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که با صراحت حسابرسی مردم را در قیامت بر عهده خداوند متعال میداند؛ اما با مراجعه به روایات، حسابرسی در قیامت بر عهده خداوند متعال و نیز بر عهده پیامبر صلیاللهعلیهوآله و امامان معصوم علیهمالسلام گذارده شده است، این دو مفهوم در کتاب و سنت ممکن است در نظر بدوی از جانب برخی، از جمله وهابیت، شبهه شرک و نفی سلطه خداوند را تقویت کند؛ اما با توجه به آموزههای قرآن کریم که: اصل یک عمل از آن خداوند، ولی به اذن خداون همان عمل به دیگران واگذار میشود، شبهه فوق دفع میشود؛ چه اینکه میتوان به مسئله شفاعت خداوند و دیگران، گواه بودن خدا و دیگران در روز قیامت، هدایت الهی و هدایت دیگران اشاره نمود.
مفهوم مرجعیت و حسابگری امامان شیعه علیهمالسلام درباره مفهوم «ایاب الخلق الیکم» که بازگشت خلق به امامان شیعه علیهمالسلام است و در زیارت «جامعه کبیره» و در برخی روایات گذشته بدان اشاره شده است، شارحان زیارت جامعه کبیره با استفاده از روایات، دیدگاههایی مطرح کردهاند: در دیدگاه نخست منظور این است که مردم در مسائل خود به پیامبر صلیاللهعلیهوآله و ائمه علیهمالسلام مراجعه کنند (احسایی، 1424 ق، ج 2، ص 185)؛ چه اینکه مردم در مسائل علمی و دینی دنیا نیازمند به مراجعی هستند که بتوانند آنها را حل کنند و طبق روایات مختلف، پیامبر صلیاللهعلیهوآله و امامان شیعه علیهمالسلام به تمام علوم احاطه دارند و خزائن علوم الهی در روی زمین به شمار میآیند و میتوانند محل مراجعه مسائل دینی، علمی و نیازمندیهای مردم باشند؛ همانطور که امام صادق علیهالسلام فرمود: «عندنا مالایحتاج معه الی الناس و ان الناس لیحتاجون الینا»: ما علم و دانشی داریم که با آن به مردم نیازی نداریم؛ اما مردم نیازمند ما هستند (کلینی، پیشین، ج 1، ص 241 ح 6)."