چکیده:
آیین شیعه در دوران نادر، چالش و بحران شدیدی را به خود دید؛ چه اینکه نادر
پیش از رسیدن به سلطنت تمایلات شیعی از خود بروز میداد، ولی با جلوس به
تخت شاهی دستور الغای تشیع و ابداع مذهب جعفری را به عنوان مذهب پنجم
جهان تسنن صادر کرد. او در تمام دوران سلطنت سعی در قبولاندن این تغییر
مذهب به عثمانیها داشت، ولی در این راه ناکام ماند. هدف نادر از این اقدامات
هموار کردن راه برای تصرف همه ممالک اسلامی بود. مذهب در سیاستهای وی
ابزاری جهت نیل به هدف محسوب میشد و نه خود هدف.
خلاصه ماشینی:
"ق. نادر پس از شکست ملک محمود سیستانی و فتح مشهد برای تهماسب، برای استمالت شیعیان به زراندود کردن صفه و مناره آستانه رضوی و بنای مناره دیگر در قرینه آن مشغول شد (حسینی فسایی، 1382، ج 1، ص 514) و گنبد مرقد امام رضا علیهالسلام را تذهیب کرد (مینورسکی، 1363، ص 14)؛ البته پس از سلطنت نیز زمانی که شرایط اقتضا میکرد، به مذهب توسل میجست، از جمله وقتی در سال 1152 به هندوستان لشکر کشید و کابل را فتح نمود، برای توجیه عمل غیرقانونی خویش بهانه دینی ذکر کرد و طی نامهای به محمد شاه گورکانی حاکم هند، تسخیر کابل را «محض غیرت اسلام» دانست و دلیل آن را خراج گرفتن «اشقیای دکن» از «ممالک پادشاه اسلام»، یعنی محمد شاه دانست و سپس به مرتضی علی علیهالسلام قسم یاد کرد که از حمله به هندوستان به غیر از دوستی و «درد مذهب» هیچ مقصودی نداشته است (هنوی، 1377، ص 190)؛ نادر پس از بازگشت از هند نیز توجه ویژهای برای آبادانی مشهد و مرقد امام رضا علیهالسلام نشان داد و حتی 400 جلد کتاب به کتابخانه آستان قدس رضوی تقدیم نمود (لکهارت، 2537، ص 348)؛ هر چند مورخ رسمی نادر ادای فریضه نماز با خلوص نیت را نیز به وی نسبت میدهد (استرآبادی، 1368، ص 329)، در همان حال با توجه به اعمال و گفتار نادر، دیگر ناظر معاصر وی، او را به مخالفت با اصول مذهبی و اخلاقی متهم میکند."