چکیده:
مسئله بداء که از ویژگی های تفکر شیعی و متاثر از نصوص دینی است به معنای نسخ در امور تکوینی است . این مفهوم در مورد خدا و انسان به کار می رود . بر این مبنا که موجودات جهان هستی به دو دسته مادی و مجرد تقسیم می شوند . مجردات تحت تاثیر علل مختلف و تغییر و تحول قرار نمی گیرند ، اما موجودات مادی دائما دستخوش تغییر و تحول و جانشین شدن سلسله علت ها به جای یکدیگر قرار می گیرند ، بنابراین محدوده بداء مختص این مرحله میباشد . ...
خلاصه ماشینی:
"(11) بنابراین مفهوم این آیه که فرمود:«یمحو الله ما یشاء ویثبت » با در نظر داشتن این که مطلق است و قیدی به آن نخورده، این است که برای هر وقتی کتاب مخصوصی است، پس کتابها به اختلاف اوقات، مختلف میشوند، و چون خدای سبحان بخواهد، در کتابی تصرف نموده آن را محو میکند و کتاب دیگری به جایش اثبات میکند، پس اختلاف کتابها به اختلاف اوقات، ناشی از اختلاف تصرفات الهی است، نه این که از ناحیه خود آنها باشد.
پس بداء عبارت است از محو اول و اثبات ثانی و خدای سبحان عالم به هر دو است واین حقیقتی است که هیچ صاحب عقلی نمیتواند انکارش کند، زیرا برای امور و حوادث دو وجود پیش بینی و تصور میشود: یک وجود به حسب اقتضای اسباب ناقص از قبیل شرط و یا علت و یا مانعی است که قابل تخلف است، و یک وجود دیگر بر حسب اقتضای اسباب و علل تامه آن که این وجود بر خلاف وجود اول وجودی است ثابت و غیر مشروط و غیر متخلف.
بنابر آنچه بیان شد، حقیقت بداء بر این اصل استوار است که خداوند دارای قدرت و سلطه مطلقه بر هستی است و هر زمان که بخواهد میتواند تقدیری را جایگزین تقدیر دیگر سازد در حالی که به هر دو نوع تقدیر علم قبلی داشته است و هیچگونه تغییری نیز در علم وی راه نخواهد داشت، زیرا تقدیر نخست چنان نیست که قدرت خدا را محدود ساخته و توانایی دگرگون کردن آن را از او سلب کند."