چکیده:
ایجاد مناطق آزاد تجاری-صنعتی در ایران در راستای راهبرد توسعهء صادرات،تسریع روند صنعتی شدن و محرومیتزدایی در شماری از نقاط کشور در نخستین برنامهء توسعهء اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی،مدنظر قرار گرفت. این مناطق تقریبا از آغاز دههء کنونی فعالیت خود را آغاز کردهاند.اما عملکرد آنها با اهداف از پیش طراحی شده به دلیل وجود پارهای نواقص و تناقضهای قانونی،فاصلهء زیادی دارد. در رابطه با اهداف ایجاد مناطق آزاد تجاری در جهان و نیز ایران و عملکرد این گونه مناطق،تأثیر آنها در پیشبرد صادرات، توسعهء منطقهای و....خبرنگار نشریه «بررسیهای بازرگانی»با آقای دکتر محمد خوشچهره استادیار دانشکدهء اقتصاد دانشگاه تهران گفتوگویی دارد. باهم این گفتوگو را میخوانیم.
خلاصه ماشینی:
"برخی سازمانهای جهانی مانند سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد (یونیدو)،سازمان جهانی کار و کنفرانس تجارت و توسعۀ سازمان ملل(آنکتاد)،این الگو را به عنوان یک الگوی موفق برای توسعه صنعتی توصیه کردند و برخی از کشورها مانند هنگکنگ،سنگاپور،تایوان و بخشی از کره در چارچوب عملیات مناطق پردازش صادرات قرار گرفتند که این مناطق را ایجاد کنند و همگی نیز با حمایت غرب در عمل موفق بودهاند.
میتوان گفت عملکرد مناطق آزاد در سطح جهان بیشتر عملکردهای تولیدی و صنعتی است،بنابراین ماهیت مناطق آزاد باید یک ساختار صنعتی باشد و نه یک ماهیت صرف تجاری،آن هم ورود کالا،منتهی انتخاب صنعت به یک سری مبانی فکری،تحلیلی و منطقی برمبنای مزیتهای موجود بستگی دارد و این که چه پیوندها و ارتباطات پسین و پیشین را میتوان با نهادههای داخلی و نهادههایی که برای تولید و فرآوری کالا در این مناطق وجود دارد،ایجاد کرد و مسایلی مانند آن از جمله عواملی است که در موفقیت مناطق آزاد در پهنۀ ملی میتواند نقش و سهم بسزایی داشته باشد.
در کیش نیز که بسیاری از تأسیسات و فرودگاه و دیگر بناهای آن مربوط به قبل از انقلاب بوده و مسؤولان در آغاز انقلاب در زمینۀ حفظ یا نحوه حفظ آن مردد بودند که بعدها به منطقۀ آزاد تبدیل شد،اگرچه عموما با تغییر کاربری میتوان به اهداف لازم رسید،ولی در مجموع اگر بنا بود این حجم فعالیت و این زمینهها به عنوان منطقۀ آزاد در کیش دنبال شود،از بعد فنی قابل تأمل بود که آیا این منطقه برای تبدیل شده به منطقۀ آزاد مناسب است یا مناطق ساحلی دیگری که مطلوبتر بود برای منطقۀ آزاد در نظر گرفته شود."