چکیده:
بهطور کلی در باب قلمرو و گسترة دین دو دیدگاه عمده وجود دارد:1. دیدگاه حداقلی که دین را محدود به قلمرو خاصی کرده و از دخالت آن دربسیاری از
امور (اجتماعی، سیاسی، فقهی و...) میپرهیزد؛2. دیدگاه حداکثری که دیدگاهی جامعگرایانه در برابر گسترة دین اتخاذ میکند.نوشتار حاضر، از نظریة دین حداکثری با تأکید بر دیدگاه استاد مطهری دفاع کرده،
دیدگاه حداقلی را به چالش میکشاند.مباحثی که در این مقاله بحث و بررسی شده است، عبارتند از: قلمرو پیام پیامبران،
جامعیت دین، دین و سیاست، قلمرو فقه و... .
خلاصه ماشینی:
"برخی از اندیشهوران مسلمان، با ذکر علل و عوامل پیدایی سکولاریسم در اروپای مسیحی و برشمردن وجوه و اختلاف اسلام و مسیحیت و تفاوت عملکرد دولت دینیدر اسلام با مسیحیت چنین فتوا میدهند که زمینة بروز و ظهور سکولاریسم در دنیای اسلام وجود ندارد و خطر سکولاریسم، جامعة مسلمانان را تهدید نمیکند و این پدیدة اجتماعی مختص به جغرافیای فکری و فرهنگی خاص خویش است و قابل تعمیم به دیگر نقاط نیست؛ بنابراین، دعوت به تشکیل دولت دینی اسلامی به معنای بازگشت به مفهوم قرون وسطایی حکومت دینی و در نتیجه، زمینهسازی برای پیدایی سکولاریسم نیست؛ زیرا در اسلام، نهاد واسطهای میان انسان و خدا وجود ندارد که مانند کلیسا خواهان اقتدار بر کلیه شؤون دنیایی باشد؛ افزون بر اینکه در شریعت اسلامی، دین و دولت به گونهای با هم درآمیختهاند که نه راه فهم شریعت را به روی همگان میبندد (بیواسطه هر کس میتواند به دین معرفت یابد) و نه با دانش و عقل آدمی سرستیز دارد؛ پس سکولاریسم به معنایی که در غرب به وقوع پیوست، در جامعة اسلامی زمینه ندارد (واعظی، 1378: ص52).
نقد و بررسی: با توجه به مطالبی که پیشتر دربارة هدف بعثت انبیا و جامعیت دین اسلام آوردیم، سستیو بطلان ادعای انحصار هدف پیامبران در امور آخرتی و عدم شمولیت آن در امور سیاسی و اجتماعی روشن است؛ بنابراین از تکرار آنها صرفنظر میکنیم و فقط به بررسی دو سخن پیشین در مورد امام علی و امامحسن میپردازیم؛ اما این اشکال که حضرت علیعلیهالسلام در تحصیل حکومت تلاش و تقاضایی نداشت، این تنها بر خلاف تاریخ، بلکه برعکس سخن خود امامعلیهالسلام است؛ چرا که حضرت در پاسخ شخصی که او را متهم به حرص در حکومت میکرد ـ و میدانیم که حرص در جایی است که طلب پیش از حد باشد ـ فرمود: و انما طلبت حقا لی و انتم تحولون بینی و بینه و تضربون و جهی دونه."