چکیده:
ایران در سال 1384 به صورت عضو ناظر، به عضویت سازمان شانگهای درآمد. این موضوع با در نظر داشتن اهداف شکل گیری این سازمان و روند تحولات آن بحث های جدی درباره نحوه همکاری ایران با این سازمان مطرح ساخته است. مجمع شانگهای یا شانگهای ـ 5 ابتدا برای حل و فصل مسائل امنیتی و مرزی میان چین و روسیه و کشورهای آسیای مرکزی (غیر از ازبکستان و ترکمنستان) ایجاد شد. با پیوستن ازبکستان به این مجمع به سطح سازمان ارتقا یافت. هر چند در روند تحولات مربوط به این همکاری امنیتی منطقه ای، تغییرات مهمی شکل گرفته و مسائل اقتصادی نیز مطرح شده، ولی اساسا این سازمان به مباحث و مشکلات امنیتی ـ نظامی توجه داشته است.
سوال اصلی مقاله این است که «سازمان شانگهای چه نقشی در تامین امنیت آسیای مرکزی ایفا می کند؟» در این مقاله روند دگرگونی های ایجاد شده در این سازمان بررسی می شود تا نقش آن در تامین امنیت آسیای مرکزی روشن شود.
خلاصه ماشینی:
"یکی از مهمترین مسائل مطرح شده در وضعیت پس از استقلالجمهوریهای آسیای مرکزی،تأمین امنیت و آرامش در این منطقه بوده،که جنگداخلی خونین تاجیکستان اهمیت آن را روشنتر ساخت(کولایی،1376:67)رهبرانسابق نظامهای کمونیستی در وضعیت جدید با تکلیف دشواری برای تحقق اهداف رشدو توسعه این کشورها مواجه شدهاند.
جنگ داخلی تاجیکستان(1376-1371)برایرهبران پیشین احزاب کمونیست در آسیای مرکزی-که پس از استقلال جمهوریها بهرهبران ملی تبدیل شده بودند-این مجال را ایجاد کرد که فعالیت احزاب سیاسی دینیرا تهدید علیه ثبات و امنیت منطقه معرفی کرده،و مانع فعالیت آنها در سراسر منطقهشوند.
رهبرانچین و روسیه از تهدید اسلامی و حوادث تاجیکستان از یک سو،حاکمیت طالبان درافغانستان و سرعت یافتن انتشار امواج افرطگرایی دینی از سوی دیگر امنیت منطقه وثبات آن را در خطر یافته بودند،این مجمع را نهادی برای گسترش همکاریهای جمعیعلیه تهدیدات مرزی و قومی و دینی برآورد کردند (3002,nihuydaR) .
به این ترتیب هدف اولیه مجمع شانگهای،حلوفصل اختلافات مرزی میان چین وکشورهای بازمانده از فروپاشی اتحاد شوروی در آسیای مرکزی و نیز روسیه بود.
به این ترتیب در غیاب ازبکستان که با روسیه وچین مرز مشترک ندارد و در قالب آسیای مرکزی واقع شده،و تأمین امنیت خود را در&%00307JSOG003G% توسعه روابط با امریکا در برابر روسیه دنبال میکرد،مجمع شانگهای به موفقیت مهمیدر زمینه مسائل مرزی دست یافت.
این سازمانکه اساسا برای حلوفصل دعاوی ارضی و اختلافات ارضی کشورهای منطقه بهویژهمیان چین و روسیه ایجاد شده بود،از اجلاس سران آن را در خرداد 1381 درسنپترزبورگ،با تصویب کلیه اعضا به سطح یک سازمان بین المللی برای ایفای نقشتأمین امنیت بر پایه همکاریهای جمعی ارتقا یافت."