چکیده:
حکمیت در قوانین موضوعه ایران به صور مختلف مثل شورای داوری، خانه انصاف و شورای حل اختلاف مد نظر قرار گرفته و به لحاظ اهمیت و جایگاه رفیع خانواده در اسلام و ضرورت تحکیم این نهاد مقدس، تعدادی از شعب شورای حل اختلاف به دعاوی خانوادگی اختصاص یافته است. لیکن به نظر می رسد برخی از قوانین مربوط به خانواده در راستای اهداف شریعت و بنابر مصلحت خانواده وضع نشده است و تشدید دعاوی خانوادگی را در پی دارد. امور مزبور و نارسایی آیین نامه اجرایی شوراهای حل اختلاف، موجب کاهش درصد موفقیت اعضای این شعب شده، ایجاب می نماید که قانونگذار در بازبینی قوانین و آیین نامه های موجود و تقنین مواد جدید، اصول راهبردی حکمیت را بیش از پیش مورد امعان نظر قرار دهد. مقاله حاضر ضمن بیان مبانی مشروعیت حکمیت، شرایط حکمین و محدوده صلاحیت ایشان در حیطه دعاوی خانوادگی و تطابق شوراهای حل اختلاف خانواده با اصول حکمیت شرعی، کارکرد این نهاد جدید را با محوریت ویژگی های دعاوی خانوادگی مورد نقد و بررسی قرار داده، راهکارهایی را در جهت توفیق بیشتر در ایجاد سازش بین زوجین و تحکیم بنیان خانواده ارائه می نماید.
خلاصه ماشینی:
2ـ در خانواده ضمانت اجراهاي كيفري نيز كاربرد چنداني ندارد، لذا قوانيني كه ناظر به محكوميتهاي مالي زوج هستند، به ظاهر از حقوق زن دفاع مينمايند ليكن زنداني كردن شوهر در اكثر موارد ريشه محبت را خشكانده، الفت بين زوجين را مخدوش مينمايد و منجر به تشديد اختلاف و چه بسا فروپاشي كانون خانواده و قرباني شدن فرزندان ميشود و اين امر با اصل 10 قانون اساسي مغايرت دارد، لذا قانونگذار بايد با همه جانبهنگري بيشتري به اصلاح قوانين موجود پرداخته و ضمن تقنين مواد جامع و مانع در حيطه دعاوي خانوادگي با نگاهي جامعه شناسانه مصلحت خانواده را بيش از پيش مد نظر قرار دهد.
ويژگيهاي اعضاي شوراي حل اختلاف در ماده 5 آيين نامه اجرايي ماده 189 قانون توسعه شرايطي براي اعضاي شوراي حل اختلاف در نظر گرفته شد؛ ليكن با توجه به ماهيت متمايز دعاوي خانوادگي و نقشي كه ايشان در حل اختلافات خانواده ايفا مينمايند، در انتخاب ايشان بايد علاوه بر شرايط مندرج در آيين نامه مذكور و شرايط حكمين مضبوط در ماده 3 آيين نامه اجرايي قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371، ملاكهاي ديگري نيز مدنظر قرار گيرد؛ از جمله: 1ـ اعضا بايد از تجربه و پختگي لازم در ايجاد صلـح و سازش برخوردار بوده و محدوده سني ايشان به گونهاي باشد كه توصيههايي كه به زوجين ميكنند، مورد پذيرش ایشان قرار گيرد.