چکیده:
ردیف گوشهای از موسیقی شعر است و با اینکه در تکمیل موسیقی قافیه و وزن اهمیت بسیاری دارد،اغلب نقشها و کارکردهای آن نادیده گرفته شده است.
این مقاله میکوشد،ابتدا با ارزیابی تعاریفی که از ردیف ارائه شده و بازگویی نارسایی بعضی از آنها،تعریفی برگزیند که ضمن داشتن انسجام و سادگی،جامع و مانع،بودن در زمینه پژوهش نیز سودمند واقع شود.از آنجا که ردیف تنها در زبان فارسی حضوری موفق دارد و بسامد آن در زیباترین و موسیقاییترین غزلهای فارسی از جمله غزلهای حافظ،بسیار چشمگیر است،در ادامه نقشهای گوناگون ردیف از جمله نقش موسیقایی و معنایی آن را با توجه به غزلهای حافظ پی میگیریم.
آمار انواع ردیفهای فعلی،اسمی،گروهی،جملهای،ضمیری،صفتی و حرفی حافظ، نیز فراهنجاری در ساخت ردیف و قافیه که نشان از نوعی شگرد هنری است،از جمله مباحثی هستند که در این مقاله مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
خلاصه ماشینی:
"ردیف گوشهای از موسیقی شعر است و با اینکه در تکمیل موسیقی قافیه و وزن اهمیت
سیزدهم)این بیتوجهی دیده میشود:«قافیه کلمهای است که در آخر شعر واقع شود و بر
این هیجانات به کمک موسیقی شعر که ردیف گوشهای از آن است،خواننده را هر چه بیشتر با خود همراه میکند.
در کنار«بادبان فراق»در ابیات زیر،با توجه به ردیف فراق ایجاد شده است:چگونه باز کنم بال در هوای وصال که ریخت مرغ دلم پر در آشیان فراق
چشم ما تا پایان شعر از این تناسب دیداری که به وسیله ردیف ایجاد شده،احساس
افعال ربطی که در شعر حافظ در جایگاه ردیف قرار دارند،شامل این مواردند:-ست 12 مورد،نیست 7 مورد،باد 6 مورد،مباد 1 مورد،باشد 6 مورد،شد 4 مورد،نشد
صورت کامل و در پایان بیت(یا مصراع)تکرار شود و قبل از آن قافیه قرار گیرد و این قاعده
مصراع اول ردیف قرار گرفته است و در مصرع دوم بخشی از کلمه قافیه است،در باقی غزل
نیز در بعضی ابیات ردیف و در بعضی ابیات جزوی از کلمه قافیه است:دل میرود ز دستم صاحبدلان خدا را دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا
در این غزل«را»در همه ابیات به عنوان ردیف آمده است و ساخت و روی قافیه هم،در
ردیف هستند که در این پژوهش با تکیه بر غزلهای حافظ مورد ارزیابی قرار گرفتند.
گاهی نیز قسمتی از یک کلمه ممکن است ردیف قرار بگیرد که در این صورت معنی نخواهد
]تکرار الفاظ است و به معنی اعتباری نیست،چه اگر ردیف در همه قصیده به یک معنی بود یا به"