چکیده:
حکایت منظوم«شاه سیاه پوشان»اثر حکیم نظامی گنجوی از ظرفیتهای تصویری برخوردار است که میتواند از دیدگاه شگردهای سینمایی بررسی شود.دوربین فیلمبرداری سینما تصاویر را از زاویههای مختلف ثبت میکند و میتوان گفت چشم شاعر همین عمل را با تصاویر ذهنی و خیالی انجام میدهد.برای نمونه همانطور که سنت سینمایی برای معرفی شخصیتها و موقعیتها از نمای معرف یا نمای کامل استفاده میکند،نظامی هم در صحنههایی که شخصیت را به خواننده معرفی میکند و دایره توصیفات خود را از چهره و حرکات شخصیت فراتر میبرد و او را در فضایی وسیعتر نشان میدهد.حرکت دوربین سینما و حرکت چشم خیال شاعر از چنین شباهتهایی برخوردار است.همانگون که دوربین فیلمبرداری در حرکت عمودی بالا و پایین میرود،توصیفات شعری«شاه سیاه پوشان»نیز از وصف یک پدیده روی زمین متوجه وضعیت شخصیت در آسمان میشود.در کنار زاویه و حرکت دوربین،شگردهای دیگری مثل صحنه آرایی و زمینه پردازی در حکایت شاه سیاه پوشان با شگردهای مشابه سینمایی قابل انطباق است.در مجموع میتوان گفت شگردهای سینمایی،ابزار جدیدی است که میتواند پژوهشگر ادبی را در تصویر پردازیهای آثار شاعران بویژه نظامی،یاری رساند.
خلاصه ماشینی:
"این سخن گفت و شد ز خانه برون شد مرا سوی راه راهنمون او همیشد من غریب از پس و ز خلایق نبود با ما کس چون پری ز ادمی برید مرا سوی ویرانهای کشید مرا (نظامی،هفتپیکر،7731:ص 551-451) سبدی بود در رسن بسته رفت و پیشم آورد بسته (نظامی،هفتپیکر،7731:ص 551) تصویر دیگری که نظامی از رفتوآمد شخصیتها ترسیم میکند به پویایی و جست و خیز جمعی پریرویان باز میگردد که در آغاز هر ماجرای بزمی به صحنه میآیند و به فرمان زیباروی تخت نشین در تکاپو هستند: آمدند از کشی و رعنایی با هزاران هزار زیبایی (نظامی،هفتپیکر،7731:ص 061) شور و آشوبی از جهان برخاست آمدند آن جماعت از چپ و راست (نظامی،هفتپیکر،7731:ص 861) با خوبان به ناز بردندم به خداوند خود سپردندم (نظامی،هفتپیکر،7731:ص 371) برخی از تصاویری که به نظر میرسد میتوانند در حرکت افقی دوربین بازآفرینی شوند، تصاویری از طبیعت است که از نگاه شخصیت داستان به اطراف خود به دست آمدهاند؛برای مثال وقتی مرغ،شاه را در سبزهزار فرود میآورد،پس از لحظهای شاه پسوپیش خود را مینگرد."