چکیده:
موضوع این مقاله بررسی تمثیل شعر معاصر ایران است.در این بررسی،نخست،تمثیل رویا به عنوان یکی از انواع ادبیات خیالی معرفی میشود و سپس،به پیشنه کاربرد آن در اساطیر و ادبیات به اجمال اشاره میگردد.در گذشته این شکل تمثیلی اغلب نوعی سیر و سلوک معنوی را در ساختاری از سفر خیالی بازگو میکرده است.اما در سدههای اخیر،غیر از آن مضمون سنتی،مضامین تازهترین نیز در قالب آن بیان شده است.بررسی این نوع تمثیل در شعر معاصر ایرن میتواند چند و چون آن مضامین را نشان بدهد.نمونههای برجسته تمثیل رویا را در شعر معاصر،در سرودههای عشقی،نیما،شهریار،سپهری،و شفیعی کدکنی میتوان یافت.
خلاصه ماشینی:
"اگر فرعون در خواب میبیند که هفت گاو لاغر،هفت گاو فربه را میخورند و معنای درست آن را از یوسف میپرسد،به دلیل ریشهء ناآگاهی چنین خوابی است که ممکن است گوناگونی هم بیابد؛اما آنجا که شاعری همچون سنایی برای بیان اندیشههای عرفانی و فلسفی خود از طرح رؤیا سود میجوید و بدان طریق، رهیافت و سلوک معنوی و خیالی خویش را در عالم دیگر باز میگوید،رویا در واقع زمینهای برای بیان آن معانی بلند عرفانی در قالب تمثیل است.
طرح سفر رویاگون در این نوع تمثیل،بنمایهای ẓmotifẒ است برگرفته از سفر به عالم ارواح و مردگان و نیز آسمانها که ریشه در اساطیر کهن دارد؛بنابراین،پیش از بررسی تمثیل رویا در شعر معاصر ایران،نخست به پیشینه کاربرد آن در اساطیر و سپس در آثار ادبی اشاره کنیم.
این رویاها و سفرهای خیالی در همهء آثار تمثیلی غالبا به سه شکل متفاوت بیان شده است:نخست آنکه شاعر یا نویسنده که ظاهرا رویایی دیده،پس از بازگشت به عالم هوشیاری به نقل سفر رویاگون خود میپرداخته است.
سفر خیالی شخصیت داستان در قصهء«شهر مدهوشان»[حکایت پادشاه سیاهپوش]هفت پیکر نظامی و قصهء«دژ هوشربا»ی مثنوی مولوی چنین است؛اما مشهورترین نمونهء تمثیلهای رویا در ادب فارسی همانا سیر العباد الی المعاد سنایی است که در اوایل قرن ششم هجری سروده شده است و پیشروی آثاری چون کمدی الهی دانته در ادب غرب و رسالهء الغفران ابو العلای معری در ادبیات عرب به شمار میرود."