نگرشی کوتاه بر حوزه های علمیه

"موضوع الف-گرچه تاریخ علم-و همچنین مراکز علمی-بس‌ طولانی و مفصل است،ولی موضوع اصلی این بحثها مروری‌ کوتاه و گذرا بر حوزه‌های علوم اسلامی است. در خلال بحثهای آینده،رابطهء حوزه‌های علمی شیعه‌ و سنی را مورد بررسی قرار خواهیم داد-انشاء الله- و خواهیم دید چگونه بزرگواری،همچون شیخ«طوسی»- که بعنوان«شیخ الطائفه»،از او یاد می‌شود-در مدرسهء نظامیهء بغداد،بزرگترین حوزهء علمی اهل سنت در آن‌ زمان،تدریس کلام را عهده‌دار بوده است. هـ-اگر چه موضوع و محور سخن،به صورت کلی همان‌ حوزه‌های علمیه است،ولی بخاطر رابطهء نزدیک بین حوزه‌ و فقهاء و دانشمندان عالیقدر-که در مطلب سابق بدان‌ اشارتی رفت-ناگزیریم در هر وحله از تاریخ حوزه‌ها،به‌ بیان زندگی و ویژگیهای علمی معنوی بزرگترین فقها و علمای آن-که در عین حال سرشناس‌ترین چهره‌های‌ مذهبی بشمار می‌روند-بپردازیم. تا اندیشه‌های فرهنگ اسلامی شناخته نشوند،تا مراحل رشد و تکامل و تحول آنها مورد بررسی قرار نگیرند،چگونه‌ می‌توان به ارزش تلاش و از جان گذشتگی بزرگمردان‌ میدان علوم اسلامی پی برد؟بالاتر از آن،باید بین اندیشه- های اسلامی از دیدگاه حوزه‌های علمیه با سایر حوزه‌ها، مقایسه بعمل آید،تا اصالتهای مکتب روشن‌تر گردد. اگر چه حوزهء علمیه در تاریخ خود، هیچگاه به این عظمت،اهمیت،تحرک و حساسیت زمان‌ معاصر نبوده(5)،و با تأسیس جمهوری اسلامی ایران-به‌ عنوان نقطهء اوج نهضتهای اسلامی صد سالهء اخیر و به عنوان‌ تجلی عینی آرمان پیامبران-صفحهء تازه‌ای در تاریخ گشود، ولی باز هم نباید گذشته را فراموش کرد و با استفاده از میراثهای علمی معنوی،با کوله‌بای از تجربیات تلخ‌ و شیرین،راه را همچنان ادامه داد."