خلاصه ماشینی:
"امین عابد دیگر فولکلورشناس آذربایجان که بیشترین و (*)پژوهشگر فرهنگ مردم آذربایجان،دانشجوی دورهء دکترای فولکلور معتبرترین تحقیقات بر روی بایاتیها متعلق به اوست،معتقد است که«در فولکلور ملل ترک اشعار هفت هجایی و چهار مصرعی،فقط در آذربایجان«بایاتی»نامیده میشود و در میان سایر ملل ترک اسامی مختلف دیگری دارد؛مثلا در لهجههای غربی چون ترکی عثمانی (استانبولی)«مانی» (ma?ni) ،در ترکی کریم«چینق» (cinq) در ترکی قازان و کریم جنوبی «جیر» (jir) ،در ازابکی«آشوله» (a?s?ula) ،در ترکی عراقی«تورکو» tu?rku?
گاه نفرین میشود،گاه مورد التماس واقع میگردد و گاه هرچه خشم و غضب است بر سر«آراز»میبارد و بیش از 001 بایاتی آفریده میشود که مخاطب آن«آراز»است: آرازی آییر دیلار Ara?zi a?yirdila?r, قومونان دویور دولار qumuna?n doyurdula?r.
ارس سالها بعد دوبارهء بر سر زبانها افتاد و بار دیگر مخاطب قرار گرفت، ولی اینبار دیگر از التماس به آن خبری نبود بلکه همه خشم بود و نفرین؛و آن وقتی بود که صمد بهرنگی نویسنده متعهد و جوان آذربایجان را در آراز غرق نمودند.
حتی از آن سوی ارس،تبریز مخاطب قرار میگیرد؛در بایاتیها نیز تبریز بیش از هر شهر دیگری مورد توجه واقع شده است: یول وئرمه یادا تبریز Yol verma ya?da?tabriz, ائل گئدر بادا،تبریز el gedar ba?da?,tabriz.
در بایاتیها نیز به زیبایی هرچه تمام به ستایش جوانمردان و نکوهش نامردی و نامردمی پرداخته میشود: من عاشیق کاساد اولماز Man a?s?iq ka?sa?d olma?z, مرد الی کاساد اولماز mard ali ka?sa?d olma?z.
آنچه در بالا آمد،قطرهای بود از دریای بایاتیها،چه هم اکنون فولکلورشناسان بیش از ده هزار بایاتی گردآوری و تدوین کردهاند و ای بسا همین مقدار نیز هنوز در ذهن و زبان ملت آذربایجان است که به قلم نیامدهاند."