خلاصه ماشینی:
"5/1/Berlin Die chara-rig-(ll;Die schia) ;1)1901 چاپ شد و با عنوان احزاب المعارضه السیاسیه الدینیه فی صدر الاسلام (الخوارج و الشیعه)توسط دکتر عبد الرحمن بدوی به زبان عربی ترجمه و همراه با مقدمهای در معرفی ولهاوزن و آثار او در کویت انتشار یافته است، گرچه در عنوان و نیز محتوای متن آلمانی و عربی،خوارج بر تشیع تقدم دارد،مترجم محترم فارسی به جای عنوان خوارج و شیعه،عنوان شیعه و خوارج را برای کتاب برگزیده است.
6گرچه اکثر مدارک و شواهد تاریخی موید نظرات فوق است و نظر آنها به حقیقت نزدیکتر میباشد اما حد اقل در دو موضع مختلف از تاریخ طبری مطلع میشویم که از دیدگاه اعراب همان عصر، بعضی از خوارج به بدویت منسوب یا متهم شدهاند7در همین راستا نکتهای که ولهاوزن،بدرستی به آن انگشت نهاده،نفی تعصبات خونی و نژادی در نزد خوارج است:«هنگامی که دیگران بر وابستگیهای خونی و نژادی اصرار داشتند،خوارج توجه اندکی به این مساله مبذول داشته یا که اصلا برای خون و نژاد اهمیتی اساسی قائل نبودند»(ص 32).
8در این مورد خاص(اختلاف نژادی میان ازارقه)نیز مشکل میتوان با ولهاوزن و همچنین اشپولر9 همسخن شد که انگیزه نژادی را عامل اصلی اختلاف ازارقه قلمداد میکنند زیرا علاوه بر اینکه حد اقل از حضور یک گروه صد نفری ازارقه عرب به رهبری عمرو القنا در جمع سپاهیان ایرانی ازارقه اطلاع داریم10، سخنان عبدربه صغیر(از موالی و فرمانده ازارقه ایرانی)در جمع یاران خود که آنها را به توحید،اسلام،و طلب شهادت فرا میخواند،11حکایت از اختلاف عقیدتی در بین ازارقه دارد تا مسائل نژادی."