چکیده:
گزیدهنویسی عبارت است از تلخیص و عبور متنها از صافی نقد و نظر و ارائه بخشی از آن به خوانندگان.
در گذشته، به ضرورت فرصت خوانندگان و نیز انگیزههای درونی اثر را تلخیص و آن را با عناوینی چون تهذیب،
مختصر،... عرضه میکردند. گزیدهنویسی ادبی در روزگار ما هر چند عمر کوتاهی دارد، با رشدی چشمگیر به
جریانی قابل تأمل تبدیل شده است. آشناساختن جامعه با متون نظم و نثر گذشته، ارائه بخشهای اساسی آثار
ارزشمند همراه با توضیحات روشنگرانه، پیراستن آثار گرانسنگ از بخشهای دیریاب و تهیه متنهای کوتاه برای
دانشجویان، از اهداف گزیدهنویسی است.
در این مقاله، اجزای یک گزیده مناسب و بایسته ذکر و در کنار آن به نارساییها و کاستیهای برخی از گزیدههای
ادبی اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
"در گزیده، طرح بحثهای درازدامن در باب سال تولد شاعر و نویسنده و منازعاتی از این دست که ممکن است در جای خود ارزشمند و مهم باشند و گم گوشههایی از تاریخ ادبیات را روشن کنند، چندان مناسب نیست.
کاربرد واژگان فارسی، زبان ساده و روان، واژگان مخفف، افعال کهن و افعال پیشوندی در سبک خراسانی، بهرهگیری از واژگان و زبان کوچه و بازار و گسترش دایره واژگان شعر در سبک هندی، ویژگیهای زبانی هستند که توجه به آنان پیوستگی یا گسستگی زبان شاعر را با زبان ادبی گذشته و نیز زبان عصر و جامعهای که شاعر در آن زیست میکند، روشن میسازد.
مثال، اگر گزیدهای از تاریخ جهانگشای جوینی آورده شود، در مقدمه باید گذشته از شرح حال و جایگاه اثر نویسنده در گستره ادبیات، نوع نثر و ویژگیهای زبانی، فکری و ادبی آن نیز تحلیل و بررسی شود.
برای مثال، باید روشن شود شاهنامه فردوسی چه جایگاهی در مجموعه آثار شعری فارسی و حتی آثار حماسی جهانی دارد و تاریخ بیهقی و گلستان سعدی در قلمرو نثر چه اعتبار و ارزشی دارند.
همچنین در گزیده اشعار صائب تبریزی (جعفر شعار ــ زینالعابدین مؤتمن، چاپ و نشر بنیاد، چاپ سوم، 1371)، کلماتی همچون نیستان و خار مغیلان (ص 139)، مرقد (ص 243)، مهر (ص 263) معنی شده که این کلمات همگی در کتابهای درسی دوره ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان بارها آمده و دانشآموز دیروز ــ دانشجوی امروز ــ با آنها آشنا است."