چکیده:
اگر چه ایده سکولاریسم، پدیدهای غربی و خاستگاه معرفتشناختی آن مغرب زمین است،
اما پس از پیدایی و نضج گرفتن در سایر ممالک نیز سر بر آورد.
بدیهی است که این تفکر برای ورود به جوامع اسلامی به ویژه ایران که از مکتب غنی
تشیع بهرهمند است و جدایی دنیا و آخرت در آن مطرود بوده و در بر دارنده
آموزههایی چون «من لامعاش له لامعاد له» است، نیاز به حاملانی داشته و دارد تا بار
این کالای وارداتی را بر دوش گرفته و به تبلیغ آن در جامعه بپردازند. روشن فکران
وابسته از جمله حاملانی هستند که مقاله حاضر سعی دارد تا به نحو اختصار به
فعالیتهای آنها در ایران اشاره کند.
خلاصه ماشینی:
"11 با توجه به واقعیت مذکور، سؤال این است که چه شرایطی پدید آمد که افکار منورالفکرانی چون ملکم خان در جامعه مطرح شده و عدهای نیز تحت تأثیر آن قرار گرفتند؟ پاسخ این سؤال را باید در اوضاع اجتماعی دوران قاجار جستوجو کرد، چه این که قبل از این دوران، یعنی دوران صفویه، ایران در وضعیت اجتماعی مطلوبی بوده است؛ «شاردن» جهانگرد فرانسوی در سفرنامه خود در مورد اوضاع اجتماعی و اقتصادی دوران صفویه مینویسد: آموزش و پرورش جوانان ایرانی خیلی خوب است.
15 اینها عواملی بودند که اوضاع اجتماعی دوران قاجاریه به خصوص حکومت ناصری و مظفری را برای طرح اندیشههای جدید که نوید ترقی دهد مهیا کرد و مردم نیز برای رهایی از این وضعیت نامطلوب و رسیدن به وضعیت مطلوب گذشته و یا حتی بهتر از آن، چشم و گوش خود را به روی ایدههای ترقیخواهانه باز کرده بودند و منورالفکرانی چون میرزا ملکم خان ناظم الدوله و میرزا فتحعلی آخوندزاده ومیرزا آقاخان کرمانی و...
46 به هر صورت یکی از عوامل اجتماعیای که در تکوین و شکلگیری سکولاریسم در ایران نقش مؤثر داشت، روشن فکران وابسته بودند که در قالب عامل فرهنگی با بیان و بنان خود در جهت ترویج ایدههای سکولاریستی تلاش کردند و ملکم خان و یارانش را میتوانیم از پیشقراولان غربزدگی مفرط در ایران بدانیم که کوشیدند اصول غربی را بر مبنای لزوم جدایی دین از سیاست و تفکیک قوانین کشوری از قوانین شریعت ترویج نمایند، بهمین خاطر ما در این مقال دیدگاه ملکم و دو دوست دیگر او را بررسی کردیم و این بدان معنا نیست که نقش سایر روشن فکران را نادیده گرفتم، چه این که افرادی چون میرزا یوسف خان مستشارالدوله نیز تلاش زیادی در جهت ترویج ایده جدایی سیاست از دیانت و دنیا از آخرت نموده و کتاب یک کلمه او بر این نکته گواهی میدهد."