چکیده:
درعرصة روابط اجتماعی برای اینکه حقی، که ریشه آن اراده شخص یا اشخاص باشد،
به وجود آید و موجودی به نام عقد تولد یابد. بیتردید عناصری مانند قصد، رضا،
اراده، ایجاب و قبول و مانند آن، نقش جوهری و اساسی دارند. در این راستا مراحل و
منازلی مانند تصور، تصدیق به فایده، شوق، رضا، اراده و غیره در درون آدمی طی شده و
در نتیجه انشای مفاد آن ادراک در امور اعتباری میشود که در اصطلاح فقه وحقوق «رضا»
نامیده میشود و ایجاد مفاد آن توسط اراده موجود شده «قصد انشاء» نام دارد که تمام
واقعیت قرارداد با قصد باطنی است و قصد باطنی هم در صورتی میتواند اثر حقوقی داشته
باشد که با کاشف خارجی و مبرز همراه شود و با ایجاب و قبول اعلام گردد. از فرمایشات
مرحوم امام خمینی(س) قابل استنباط است که تمام هویت عقد به ایجاب موجب است و قبول،
شأنش تثبیت و تنفیذ آن چیزی است که موجب با قصد انشاء موجود کرده است. در این
مقاله، مبانی و آثار این نظریه مورد مداقه و تتبع قرارگرفته است.
خلاصه ماشینی:
"در این راستا مراحل و منازلی مانند تصور، تصدیق به فایده، شوق، رضا، اراده و غیره در درون آدمی طی شده و در نتیجه انشای مفاد آن ادراک در امور اعتباری میشود که در اصطلاح فقه وحقوق «رضا» نامیده میشود و ایجاد مفاد آن توسط اراده موجود شده «قصد انشاء» نام دارد که تمام واقعیت قرارداد با قصد باطنی است و قصد باطنی هم در صورتی میتواند اثر حقوقی داشته باشد که با کاشف خارجی و مبرز همراه شود و با ایجاب و قبول اعلام گردد.
از جمله مرحوم امام خمینی این مسأله را مطرح میکندکه آیا طلب مغایر با اراده است و اراده برای اینکه منتهی به طلب شود، عوامل دیگری در نفس و روند صدور فعل از فاعل لازم است یا اینکه اراده و طلب دارای معنا و موضوع له واحدی است که با دو لفظ بیان شده و میان آن دو اتحاد برقراراست؟ انتخاب مبنا در این مورد، یکی از تأثیر گذارترین مباحث در عنوان این نوشتار و نیز تفکیک پذیری اراده به قصد و رضاست چه اینکه در صورت اعتقاد و استدلال به افتراق طلب و اراده، مراد از «رضا» همان اراده قلبی و مراد از «قصد» همان طلب است.
چه اینکه مطابق مباحث مربوط به اراده و طلب انشائی، وجود اعتباری قراردداد به صورت امر بسیط با ایجاب موجب پدیدآمده است و عمل قبول و تأیید همان موجود متولد یافته است و معقول نیست موجودی که به وجود اعتباری یک بار بوجود آمده، دوباره مورد انشاء از ناحیة مشتری قرارگیرد: از امهات نتایج بدست آمده از این نوشتار میتوان به چند مورد مشخص اشاره کرد که به نظر میرسد امام خمینی بر اساس آن مبانی به این نظریه اخیر رسیده باشند: 1."