چکیده:
تمثیل، ترسیم خیال است که در وهم حالت تجسد پیدا میکند، و شنونده یا بیننده را
چنان تحت تأثیر قرار میدهد که گمان میکند شخصا در معرکه حضور دارد و حوادث را از
نزدیک مشاهده میکند. و هرگاه قدرت ترسیم بالاتر باشد این تأثیر بیشتر است تا جایی
که احیانا شنونده یا بیننده گمان میبرد خود قهرمان معرکه است. تمثیل یکی از
شیوههای بیانی است که قرآن کریم نیز از آن به خوبی بهره برده و تابلوهای زیبایی
آفریده که مطالب را به صورت مجسم در مقابل چشم خواننده قرار میدهد.
مرحوم آیةالله معرفت در این مقاله به بررسی تمثیلهای قرآن پرداخته و آنها را با
بیانی شیوا باز نموده است.
خلاصه ماشینی:
"حق مثلها را زند هـر جـا بـه جـاش میکند معقول را محسوس و فـاش تــا کــه دریابنــد مــردم از مثـــل آنچه مقصود است بینقص و خلـل و تلک الأمثال نضربها للناس لعلهم یتفکرون (حشر/ 21) و لقد ضربنا للناس فی هذا القرآن من کل مثل لعلهم یتذکرون (زمر/ 27) و تلک الأمثال نضربها للناس و ما یعقلها إڤ العالمون (عنکبوت/ 43) خداوند پس از آنکه کافران را مورد نکوهش قرار داده که هر چه به آنان گوشزد میشود تا از فرامین الهی پیروی کنند، آنان اصرار میورزند تا پیرو روش نیاکان خود باشند، گرچه نیاکانشان از اندیشه و خرد تهی بودهاند، لذا این یک پیروی کورکورانه و حسابنشده است که از انسانیت انسان میکاهد و او را از فراز قلة عقل و خرد به زیر میاندازد.
3ـ انفاق کافران را ـکه برای خدا نباشدـ به صورت کشتزاری ترسیم میکند که باد سرد و شدید وزیده آن را نابود ساخته است: مثل ما ینفقون فی هذه الحیاة الدنیا کمثل ریح فیها صر أصابت حرث قوم فأهلکته و ما ظلمهم الله و لکن أنفسهم یظلمون (آل عمران/ 117)؛ مثل آنچه را که در این جهان انفاق میکنند [و جهان دیگر را نادیده میگیرند] همانند تندبادی سرد بر کشتزار گروهی است که بر خود ستم کردهاند و آن کشتزار را نابود سازد."