چکیده:
در نظامنامه انتخابات مجلس شورای ملی به ارمنیان،زرتشتیان و یهودیان اجازه انتخاب نماینده داده نشده بود.آنها در صدد چارهجویی برآمدند و نامههای متعددی به مجلس فرستادند.اندیشمندان و آزادیخواهان ارمنی به دلیل تلاشهای قابل توجهی که در پیروزی مشروطیت از خود به خرج دادند خواستار احقاق حق خود بودند.
خلاصه ماشینی:
متن نامه اتحادیه ارمنیان تهران به شرح زیر است: متن سند شماره 5 انجمن اتحادیه ارامنه،در مدرسه ارامنه حسنآباد، طهران 4 شهر ذی الحجهء الحرام سنه 1327 حضور مبارک وکلای محترم مجلس شورای ملی شید الله ارکانه-در مسئله وکلای ارامنه برای عضویت مجلس شورای ملی خاطر محترم عموم آقایان وکلا کاملا مستحضر است که چندی قبل به دفعات در باب وکلای خود به کمیسیون انتخابات و به کمیسیون فوقالعاده و به هیئت مدیره اظهار نمودند جواب قطعی در این مسئله موقوف به افتتاح مجلس شورای ملی شید الله ارکانه گردید تاکنون تمام ارامنه ایران در انتظار جواب مساعد بوده و هستند این اوقات ارامنه سایر نقاط اتصالا از هر طرف کتبا و تلگرافا از انجمن ارامنه طهران جدا جواب این مسئله را استفسار مینمایند و انجمن ارامنه طهران تاکنون نتوانسته است جواب شافی به آنها بدهد لهذا این انجمن در ضمن این یادداشت با کمال احترام از حضور مبارک آن آقایان استدعا مینماید که در این بابت جواب قطعی از طرف مجلس شورای ملی مرحمت شود که به ولایات هم اخطار کرده ضمنا خواطر مبارک آقایان را مستحضر مینماید که عمده مقصود تمام ارامنه ایران فقط در تساوی حقوق انتخابیه بوده و هست یعنی با تمام ایرانیان در انتخابات رأی داده انتخاب نمایند و منتخب شوند و حال آنکه قانون انتخابات سایر ملل ایرانیه را از این حق مساوات محروم داشته است و چون عده نفوس ارامنه ایران از یکصد هزار متجاوز است و در ولایات هم به طوری تقسیم شدهاند که ابدا ممکن نیست کمتر از سه نفر وکیل به مجلس شورای ملی بفرستند و تقسیم آنها به قرار ذیل خواهد بود: ارامنه طهران قزوین خراقان گیلان مازندران استرآباد خراسان (یک نفر) ارامنه اصفهان عراق شیراز و بنادر خلیج فارس (یک نفر) ارامنه آذربایجان (یک نفر) بنا به این ملاحظات فوق انجمن ارامنه طهران و تمام ارامنه ایران با کمال امیدواری منتظر هستند،که مجلس شورای ملی استدعای ملتی که تماما در وطنخواهی و ایراندوستی تاکنون امتحانات خود را به خوبی دادهاند پذیرفته بیش از پیش مایه امیدواری و استظهار الهی گردد پاینده باد مساوات و عدالت منشی میروپ،مدیر دکتر استپانیاس تصویر سند شماره 5 (تصویرتصویر) ارمنیان آذربایجان تقاضای عضویت در انجمنهای ایالتی را داشتند.