خلاصه ماشینی:
"پس بدیهی بود آن حکومت مشروطه که به همت مدحت پاشا در آخرین سال پادشاهی عبد العزیز فراهم آورد و به دست جانشین وی عبد الحمید دوم به کار بسته شد،شکست حکومت مردمسالاری را نیز اعلام داشت.
پیش از آنکه پرونده این بحران سیاسی-فرهنگی را بگشائیم،میپردازیم به نقش فرهنگی و اقتصادی ارمنیان ترکیه به دوران عبد العزیز و در آستانه مشروطیت ترک.
به هررو این طایفه از نظر اقتصادی چنانکه در ربط دورههای پیشین آوردیم به روزگار سلطان عبد العزیز نیز هنوز سخت توانمند بودند و تجارت و بانکداری ترکیه را دربست در اختیار داشتند.
در این دوره بخش مهمی از این دادوستد با ایران بود که همواره در کنار ارمنیان ایستاد و راه خطای ترکان را دنبال نکرد.
به هررو برای کوتاه کردن دست ارمنیان و ایرانیان از تجارت ارز روم روسها به ایرانیان پیشنهاد کردند که به جای دادوستد با آن ولایت راه گرجستان را در پیش گیرند.
اما در زمینه نوآوری سیاسی ارمنیان باید از ابتکارشان در برپا کردن نظام مشروطه و پارلمان ملی یاد کرد که در نخستین سال پادشاهی عبد العزیز در 1860 و در الهام از قانون اساسی بلژیک آراستند.
پس پژوهشگران تاریخ ارامنه به حق مدعی شدند:این نخستین بار بود که در سراسر آسیا و حتی بخشی از اروپا قانون اساسی بلژیک به کار گرفته شد و انتخابات با رأیگیری عمومی به راه افتاد.
همین لژها بودند که رفته رفته زمزمه جدائی وان و زیتون را علیه ترکان سر دادند و حتی یکی از اعضا این محفل که«رافائل (1)- Victor Berard:La Politique du Sultan,Paris,Cle?ment Levy,1897,p."