چکیده:
ویژگیهای سیاسی یک جامعه اسلامی مطلوب را میتوان از شیوههای متعدد و متنوعی استنباط و
استخراج کرد که شاید رجوع به نهجالبلاغه و اندیشمندان مسلمان یکی از بهترین و برجستهترین این شیوهها
باشد. بیشک حل مشکلات جوامع مسلمان در پرتو نهجالبلاغه و اندیشه اندیشمندان اسلامی قابل وصولتر
است. از این رو، نوشته حاضر پس از توضیح مختصر درباره حضرت علی علیهالسلام به امتیازات و جامعیت نهجالبلاغه
پرداخته و خصیصههای مختلف سیاسی یک جامعه اسلامی را مورد اشاره قرار داده است. و پس از آن
اندیشههای دانشمندان اسلامی را درباره ویژگی چنین جامعهای بر میشمارد و در نهایت تکالیف مردم نسبت
به یک جامعه اسلامی مطلوب را بررسی میکند.
خلاصه ماشینی:
"اگر کسی به زور به مقام خلافت رسیده باشد، عدالت را پیشه خود نسازد و در حفظ ثغور و نظم اجتماعی تلاش نکند، مسلمانان باید برای پرهیز از هرج و مرج، آشوب، ناامنی و شورش، از او اطاعت کنند، ولی چنانچه خلیفه از اسلام منحرف شود، اطاعت از او لازم نیست.
بهعنوان مثال، میگفت مردم باید در نصیحت و نیکخواهی شاهان و رؤسای خویش بکوشند، در افشای کردارهای نیک و پوشاندن عیبهای ایشان تلاش نمایند و همواره ثناگوی هر کاری باشند که بهوسیله ملوک انجام میشود، اما اگر رأی سلطان متضمن فسادی است، با لطف و تدبیر و از طریق امر به معروف و نهی از منکر، وی را بر وخامت عاقبت اجرای آن، آگاه و به تدریج با ذکر حکایتها و مثلها، آن رأی و نظر را در چشم پادشاه کریه و ناپسند بگردانند و در هر صورت، در حفظ اسرار او کوشش نمایند و هیچ خطا و گناهی را به سلطان نسبت ندهند.
مردم و تحول اجتماعی ابن خلدون(متولد 784)کوشید تا چنانچه جامعهای اسلامی از ویژگیهای مطلوب برخوردار نبود، آن را در مسیر تحول قرار دهد و از این رو، بر این عقیده بود که جامعه انسانی بر اثر عوامل زیر دچار تغییر و تحول میشود: 1ـ هر گاه محیط طبیعی و اجتماعی زمینههای لازم را برای پیدایش و رشد تمدن و فرهنگ فراهم نیاورد، آنگاه جامعه به تأثیر از محیط، تغییر میپذیرد؛ 2ـ هرگاه روحیه، اخلاق، خواستهها و نیازهای افراد در زندگی فردی و جمعی تغییر نماید، جامعه نیز متحول میشود؛ 3ـ گاه نیز، بادیهنشینان بر شهرنشینان پیروز میشوند و به تأسیس دولت جدید میپردازند."