چکیده:
پرفسور هرتسفلد در سال 1307 ش براساس تصویب«مجلس شورای ملی»به جهت تدریس در رشته تاریخ،جغرافیای تاریخی و باستانشناسی به استخدام دولت ایران درآمد.او در طی سالهای 34-1931 م از طرف مؤسسه شرقشناسی دانشگاه شیکاگو مأمور کاوش در تخت جمشید شد.وی در روز 6 مرداد 1312 قصد داشت با اتومبیل خود از مرز خسروی در غرب کشور خارج شود.مأموران گمرک تعداد 27 قطعه از آثار عتیقه را از جامهدان او کشف و توقیف کردند.
خلاصه ماشینی:
"»5و این در حالی است که در اوایل اردیبهشتماه سفارت آلمان از«ادارهء تذکره و سجلات وزارت امور خارجه دولت شاهنشاهی ایران»برای خروج پروفسور هرتسفلد از طریق بوشهر تقاضای ویزا کرد.
51 وزارت امور خارجه ایران در تاریخ 01 تیرماه به وزارت معارف جواب میدهد که هرتسفلد «از طرف دولت آلمان تذکرهء سیاسی داده در دست دارد و اگرچه به ملاحظاتی به تذکره او بهتر است که ویزای سیاسی داده نشود،مع ذلک اشتباها در تاریخ 6 اردیبهشت برای مدت یکماه از طریق بوشهر به مشار الیه ویزای سیاسی داده شده لکن برطبق اطلاع واصله،مشار الیه تا تاریخ 7 خرداد در شیراز بوده و تا حالیه از ویزای مذکور استفاده ننموده است.
»61بعد از چهار روز وزارت معارف مصرانه از وزارت امور خارجه تقاضا میکند«نظر به مذاکراتی که در اطراف مرمت و حفاری در تخت جمشید شایع است،تمنی دارد به تذکرهء آقای پروفسور هرتسفلد مجانی داده شود تا وسایل تفتیش بارهای مشار الیه در موقع خروج از سرحد کاملا فراهم گردد.
81 سرانجام آقای هرتسفلد تصمیم میگیرد از ایران خارج شود،لذا سفارت آلمان در تهران به تاریخ 12 ژوئیه 3391 از«اداره تذکرهء و تابعیت و سجلات وزارت امور خارجه دولت شاهنشاهی ایران»برای آقای هرتسفلد که از طریق کرمانشاهان عازم آلمان میباشد، تقاضای ویزای سیاسی کرد.
نتیجهگیری در ایامی که پرفسور هرتسفلد ریاست عملیات کاوش،در تخت جمشید را به عهده داشت،تعداد زیادی از سنگها و مجسمههای تخت جمشید بهطور قاچاق از ایران خارج شده و در شهرهای -------------- (12)-آرشیو وزارت امور خارجه،سند 73-34/62-52-2131 ش(به کپی این سند در ضمیمه مقاله مراجعه شود)."