چکیده:
بر ظنیات و تعارض مبنای دروزة در ترتیب آیات با ترتیب بیان شده در روایات. محمد عزة دروزة از مفسران معاصر اهل سنت و مؤلف«التفسیر الحدیث»است.او که بیشتر مطالعات و تألیفاتش صبغهای تاریخ،به ویژه گرایش تاریخ صدر اسلام دارد،با شیوهای تاریخی به تفسیر قرآن پرداخته است.او بهترین روش تفسیری را روشی میداند که در بستر عصر نزول قرآن و براساس ترتیب نزول آن باشد.به همین جهت با استخراج ترتیب سورههای قرآن برحسب ترتیب نزول آن و با استفاده از منابع تاریخی گوناگون،به کاری جدید در عرصهء تفسیر قرآن دست زده است که امروزه آن را«تفسیر به ترتیب نزول»یا نوعی«تفسیر تاریخی»مینامند.مبانی او در تفسیر تاریخی عبارتند از:تفسیر به ترتیب نزول،محوریت قرآن و سیاق آیات در تفسیر،عرفی بودن زبان قرآن و کشف سیرهء نبوی از قرآن.مبانی تفسیری دروزة با نقدهایی همراه است.از جمله ابتناء تفسیر به ترتیب نزول
خلاصه ماشینی:
"(همان،31/1) اما در توجیه مشکل پیش آمده میگوید:این سخنان بهمعنای غیرصحیح بودن تمامی روایات ترتیب نزول یا عدم اعتماد بر انها نیست؛زیرا سیاق،نظم و مضامین سورههای مکی میرساند که بیشتر آنها یکباره به صورت فصولی ملحق به یکدیگر نازل شده است؛ و سورهای جدید فرود نمیآمد،مگر اینکه سورهء پیشین به پایان رسیده بود و مضامین سور مکی و مدنی نمایانگر این است که بسیاری از روایات ترتیب نزول صحیح بوده و یا نزدیک به صحت است.
(معرفت،915) ایشان در ادامه،پی بردن به ترتیب نزول سور را کاری آسان و در دسترس قلمداد میکند و به دست آوردن این ترتیب از منابع تاریخ را کاری آسان میداند و میافزاید: «ولی رعایت ترتیب نزول سور،هیچگونه ارتباطی در فهم معانی آیات قرآن ندارد؛زیرا همین اندازه که معلوم باشد هر سوره،مکی است یا مدنی؛در اوایل بعثت نازل شده یا اواخر آن؛در سالهای نخست هجرت نازل شده یا اواخر آن؛و در کجا و دربارهء چه نازل شده است،در فهم معانی آیات آن سوره موثر است؛چه سوره را در صدر کتاب تفسیری خود قرار دهیم چه در ذیل آن؛در صدر و ذیل قرار گرفتن سوره-در نوشتار-ربطی به فهم معنا و درک مقاصد آن ندارد.
(همان،025/2) ایشان،سپس با ذکر مثالی در تأیید کلام خود،رعایت ترتیب را در کیفیت تفسیر،بیاثر نشان میدهد و مینویسد:«در فهم معانی پنج آیهء نخست سورهء علق-که در ثبت مصحف، با توجه به آنچه یاد شد،میتوان گفت: 1-از دیدگاه دروزة،بهترین روش تفسیری،روشی است که با توجه به بستر زمانی و مکانی نزول قرآن باشد و بنابراین قرآن کریم را باید به ترتیب نزول آن تفسیر کرد."