چکیده:
قدمت و گستردگی فعالیت خاورشناسان در احیای آثار مکتوب مسلمانان بر کسی پوشیده نیست. کارنامه آنان نیاز به بازنگری،داوری و نقادی جدیتری داشته و دارد که در این مقاله توسط آقای نمله به آن پرداخته شده است.به ویژه مقاله به بررسی تطبیقی کارنامه مستشرقان و خود مسلمانان در زمینه احیای میراث میپردازد و از این رهگذر در صدد بازیافت نکاتی برای تجربه آموزی است.حوزه احیای منابع مکتوب منحصر به تصحیح نماند بلکه شغل ترجمهء آن منابع به زبانهای دیگر به ویژه اروپایی،تألیف فهارس برای دستنوشتهها و تهیهء میکرو فیلم نیز در کنار آن در بین خاورشناسان و مسلمان رشد و ترقی یافت.ازاینرو بررسی کارنامهء احیای میراث علمی متکفل داوری درباره فهرستنگاری،میکروفیلمسازی و ترجمه نیز هست. نمله علاوه بر منظور داشتن تحول و فراز و فرودهای فعالیت خاورشناسی در این زمینهها به عوامل و نتایج این تحولات هم اشاره دارد.وی دو جریان استشراقی و غیر استشراقی را مقابل و معاند یکدیگر فرض نمیکند بلکه ذهنیت او اینست که با تعاطی و تعامل آن دو،این خدمت به پیش رفته است.
خلاصه ماشینی:
"فراوان گفته شده شرقشناسی،دست به «فهرستنویسی نزده است مگر اینکه ابزار مادهء علمی خود را فراهم کند و وانمود کند پژوهشگری جدی و بیطرف است که مسائل را در کمال دقت و همهجانبهنگری مطالعه میکند»45 نیز بسیار گفتهاند آنها به اینگونه کارها بر روی دستنوشتهها دست زدند تا بر آن تسلط یافته،از عربها و مسلمانان پنهانش بدارند و نزد خود به گروگان گذارند و«تلاشهای مثبت شرقشناسان در عرصهء مستندسازی میراث خطی عربی،هرچند عملا موجب شد تعداد زیادی از دستنوشتههای عربیمان در نقاط مختلف جهان،ثبت و ضبط شود،ولی در عین حال،نقشی بسیار مهم به ویژه در برآورده شدن اهداف نهضت شرقشناسی داشت؛چراکه از طریق این ابزار کتابشناختی،شناخت تعداد دقیق این مردهریگها ممکن شد و به دنبال آن،درون مایههای فکری و مادی آن از طریق نقد و بررسی،تحلیل شد و آثاری انتخاب شد که شرقشناسی بتواند از آن،در جامهء عمل پوشاندن به اهداف دینی،نظامی،سیاسی و ایدئولوژیکی خود در تحقیق و چاپ استفاده کند».
36 اینگونه رفتار با میراث،گاهی نیز باعث خوشحالی برخی از مشتاقان سوزاندن دستنوشتههای عربی-اسلامی میشود؛چرا که:«آرزو میکنند کاش نسخههای خطی سوزانده میشد و به دست شرقشناسان نمیافتاد؛زیرا آنان از این منابع،بر ضد عربها و مسلمانان استفاده میکنند!»46 و مانند این،سخن یکی از محققان است:«و از عجایب است که ملتی مانند ملت ما پیدا میشود که از سارقان اسنادش تشکر میکند و آنان را تمجید و تحسین مینمایند؛تنها به این خاطر که این سارقان،از این اسناد نگهداری میکنند یا تصویری از آن ارایه میدهند."