چکیده:
معنایی مثبت و تشکیل شده از مؤلفههای معنایی امید،عشق، شور و نشاط است و بندرت دارای ژرف ساخت منفی متشکل از مؤلفههای یأس،حسرت و حرمان میباشد و همین موارد اندک است که زیربنای معدود غزلهای بیخطاب خواجه شده است. تظاهر فیزیکی صور خطاب در 67%غزلهای خواجه عماد در مطلع است و در این موارد نوع ساختار خطابی مطلع غزل نیز در اکثر موارد تعیینکنندهء نوع ساختار دستوری غالب بر غزل است.به جز خطاب عناصر دیگری نیز در انگیزش غزل تأثیر شایان توجه دارند که اهم آنها واژگان مثبت،ساختار دستوری مثبت،زمان دستوری غیرگذشته، ساختارهای اول شخص و نوع وزن و قافیه میباشد.خطاب عنصری کلامی(گفتمانی)است که به منظور ایجاد تحرک و انگیزش در کلام به کار میرود.عملکرد انگیزش خطاب ناشی از جلب توجه خواننده/شنونده و درگیر ساختن وی در روند کلام است.عامل صوری این جلب توجه،صور فیزیکی خطاب است که به ترتیب اهمیت ضمایر دوم شخص،افعال دوم شخص،ساختهای ندایی و ساختهای پرسشی میباشند.بالغ بر 96%غزلهای خواجه عماد خطابی است و غزلهای بیخطاب وی از 4%تجاوز نمیکند. انگیزش و به تبع آن خطاب در غزل جنبهء میزانی دارد و عامل تعیین کنندهء میزان آن ژرف ساخت معنایی غزل است.بالاترین میزان خطاب در غزل خواجه عماد دارای ضریب 3/11 خطاب در بیت و میانگین خطاب در غزل خواجه عماد 1/07 خطاب در بیت است و این میانگین،شاخص میزان اهمیت خطاب در ساختار فضای غزل میباشد.دلیل بسآمد بالای خطاب در غزل آن است که چون غزل دارای زیربنای مغازله است،بنابر این در اکثر موارد دارای ژرف ساخت
خلاصه ماشینی:
"8 غزل شمارهء 4 غلام خاطر آنم که خاطرش با توست به چشم لطف تو منظور و ناظرش با توست اسیر هجر گر از حضرت تو دور افتاد دل شکستهء مجروح و خاطرش با توست شکایت از دل بیصبر خویشتن نکنم که عهد اول و پیوند آخرش با توست برون ز ورد و ثنای تو دل نمیخواند تو خود بخوان که کتاب سرایرش با توست کسی به مرحم وصل تو بست زخم فراق که جاودانه دل ریش صابرش با توست اگر رضای تو نبود که را برد رضوان به روضهای که کلید حظایرش با توست کسی وصال تو ای کعبهء مراد نیافت که باطنش به خرابات و ظاهرش با توست چگونه صورت حال از تو دل کند پنهان که کارنامهء نقش ضمایرش با توست عماد گر قلمی بر صحیفه میراند خطاب خامهء مشکین مقاطرش با توست با بررسی این چند غزل مشخص میگردد که ساختار ردیف،علاوه بر آنکه نقش مهمی در فراسازی خطاب در غزل دارد،عاملی تعیینکننده در ساخت دستوری غزل نیز میباشد."