چکیده:
امروزه مشکلات فزایندهء شهرهای بزرگ و روند رو به افزایش شهرنشینی در جهان،بویژه در کشورهای رو به توسعه،از عوامل بازدارندهء استراتژیهای توسعه به شمار یمرود؛در چنین کشورهایی،رشد جمعیت شهرنشین و گسترش لگام گسیختهء شهرها،پیامدها و مشکلات چارهناپذیر اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی پدید آورده است.هرچند در سراسر سدهء بیستم،شهرنشینی پدیدهای جهانی بوده است،ولی امروز زیر فشار انفجار جهانی جمعیت،تحولات در مزینهء شهرنشینی به گونهای است که شهرها گذشته از بهرهگیری از منابع مورد نیاز خود،امواجی بزرگ از خرابی و تباهی در محدودهء خود پدید میآورند و این خطر تهدیدشان میکند که سرانجام در آلودگیهای خویش مدفون شوند! در کشورهای رو به توسعه،توزیع نامتناسب و ناهمگون جمعیت و گسترش شتابان شهرها، نابسامانیهای گوناگون اجتماعی و اقتصادی پدید آورده است؛به گونهای که تا پایان سدهء بیستم نیمی از جمعیت جهان،شهرنشینی را برگزیده بودهاند و1/5 آنان در شهرهای بزرگ زندگی میکردهاند.حال باید دید آیا آنچه به نام جمعیت روزافزون شهری با آن روبهرو هستیم،به راستی یک روند سالم شهرنشینی است یا گونهای شهرگرایی،آن هم با شتاب و بیبرنامه و ناهماهنگ با توسعهء شهری و ضوابط شهرسازی؛آیا بسیاری از شهرهای ما در واقع روستاهای بزرگی نیستند با همان فرهنگ روستایی که تنها اطلاق عنوان شهر به آنها داده شده است؟! شهرهای کنونی نه شهرهای دیروزند با همان ویژگیهای زمانی و سرزمینی ویژهشان،نه شهرهای تازهء همخوان با اصول و مبانی و ضوابط شهرسازی امروز.در واقع بسیاری از شهرها در کشورهای رو به توسعه و ایران نه به گونهء سنجیده شکل گرفته،رشد کرده و گسترش یافتهاند،نه با برنامها و نظمی اصولی به سوی آینده رهسپارند؛در عمل،بر پیکر شهرهای کهن و باارزش ما،وصلههای ناجور بسیاری چسبانده شده است به گونهای که هر تازه واردی در نگاه نخست این ناهمگونی و زشتی در سیمای شهر را میبیند و ناهنجاریهای اجتماعی و اقتصادی چون افزایش شمار تهیدستان،گسترش حاشیهنشینی،گسترش ناموزون کلان شهری، دامنهدار شدن بیکاری و کجرویهای اجتماعی و...در این شهرها خودنمایی میکند.
خلاصه ماشینی:
"در واقع بسیاری از شهرها در کشورهای رو به توسعه و ایران نه به گونهء سنجیده شکل گرفته،رشد کرده و گسترش یافتهاند،نه با برنامها و نظمی اصولی به سوی آینده رهسپارند؛در عمل،بر پیکر شهرهای کهن و باارزش ما،وصلههای ناجور بسیاری چسبانده شده است به گونهای که هر تازه واردی در نگاه نخست این ناهمگونی و زشتی در سیمای شهر را میبیند و ناهنجاریهای اجتماعی و اقتصادی چون افزایش شمار تهیدستان،گسترش حاشیهنشینی،گسترش ناموزون کلان شهری، دامنهدار شدن بیکاری و کجرویهای اجتماعی و...
در کشورهای توسعه یافته،شهرنشینی با صنعتی شدن آغاز شده و با آن ادامه یافته است در حالی که در کشورهای پیرامونی،شهرنشینی برونزا و بیگانه بیشتر بر پایهء رشد خدمات شکل گرفته که نتیجهء آن تمرکز جمعیت در مراکز شهری خودروی جهان سوم و گرایش بیشتر شهروندان به بخش خدمات بوده است؛به گونهای که برخی پژوهشگران،شهرنشینی در این گونه کشورها را شهرنشینی خدماتی یا شهرنشینی بخش سومی خواندهاند.
کشورهای توسعه یافته،شهرنشینی با صنعتی شدن آغاز شده و با آن ادامه یافته است در حالی که در کشورهای پیرامونی،شهرنشینی برونزا و بیگانه بیشتر بر پایهء رشد خدمات شکل گرفته که نتیجهء آن تمرکز جمعیت در مراکز شهری خودروی جهان سوم و گرایش بیشتر شهروندان به بخش خدمات بوده است؛به گونهای که برخی پژوهشگران، شهرنشینی در این گونه کشورها را شهرنشینی خدماتی یا شهرنشینی بخش سومی خواندهاند."