خلاصه ماشینی:
"2با این حال،همچنان که همو یادآور شده است،این مسئله را به همهء تذکرههای صوفیانه نمیتوان تعمیم داد و در بررسیهای اینچنینی به عوامل غیر اجتماعی دیگری مانند نوع تربیت و شیوهء زیست و جهانبینی مؤلفان تذکره نویس نیز توجه باید داشت؛ چنانکه فاصله گرفتن پیر هرات از مشغولیتهای دنیوی در طبقات الصوفیهء او هم بازتاب دارد3و میبینیم که کوشیده است مخاطب خود را تنها در جریان زندگی معنوی صوفیان پیش از خود بگذارد.
02 و شگفتا که او حتی برای چنین دردهایی نیز کاربستی اجتماعی باز میجوید تا در روزگاری که در پی از یاد رفتن خاطرهء حکومتهای روشناندیش سامانی و آل بویه،12جهان اسلام میرود که بار دیگر به تصلب و تعصب گرفتار شود،طلایهدار انسان دوستی اسلامی باشد و راهنمون به آن بخش از آموزههای قرآنی و احادیث نبوی که گویای برابری آدمیان نزد خدای است و شرف آدمیان نزد حق تعالی را نیز تنها تقوای آنان اعلام میکند.
52 البته،اکنون میدانیم که روایتهایی با پیرنگ دوم را در مقامات و تذکرههای پیش از عطار نیز میتوان یافت؛ چنانکه توبهء نوازندهء مست به دست ابو بکر سوسی در طبقات الصوفیهء خواجه عبد الله انصاری نمونهء در خور نگرشی از چنین روایتهایی است.
او در یاد کرد روابط اجتماعی اولیاء چنان صمیمی سخن میگوید که هرگونه فاصلهای برای تجسم تجربهء نامتعارف اما ممکن چنین روابطی را از میان بر میدارد: نقل است که مالک[دینار]وقتی خانهای به اجارت بستد و همسایهای جهود داشت.
63 در واقع،چنین پرداختهای استادانهای از چنان روایتهایی را در وجه شاعرانهء اندیشهء عطار بباید باز جست؛و تفاوت اصلی تذکرهء او با بررسی روشمند تعالیم صوفیه در کشف المحجوب هجویری و واگفت ایدههای شخصی از راه احوال اولیاء در طبقات الصوفیهء خواجه عبد الله نیز در همین نکته ریشه دارد."