چکیده:
داده های مورد بررسی در علوم اجتماعی و خصوصا در جامعه شناسی اغلب دارای ساخت سلسله مراتبی هستند. در طول دو دهه گذشته، تلاش زیادی از سوی محققان به منظور ایجاد روش های آماری مناسب برای تحلیل این نوع داده ها صورت گرفته است. در نتیجه این تلاش ها، هم اکنون مجموعه مهمی از مدل ها، که مدل های خطی سلسله مراتبی نامیده می شود، همراه با برنامه های کامیپوتری پدیدار گردیده است. ما در این بررسی، با توجه به کارهای صورت گرفته، اهمیت تحلیل چندسطحی را در تحقیقات اجتماعی نشان خواهیم داد. همچنین ویژگی های این متد را خاطر نشان خواهیم ساخت. علاوه بر این، در این بررسی منطق مدل های خطی سلسله مراتبی مورد بحث قرار خواهد گرفت. ما به بعضی از تحقیقاتی که مدل چندسطحی را به کار گرفته اند اشاره می کنیم و به تحلیل فرضیه های مورد آزمون، ساختار داده های سلسله مراتبی و منبع داده های چند سطحی آن ها می پردازیم. در پایان نیز به مشکلاتی خواهیم پرداخت که این نوع مدل ها با آن مواجه هستند.
خلاصه ماشینی:
در سالهای اخیر کلمن تئوریهای جامعهشناسی و تحقیقات اجتماعی را براساس محتوای چندسطحی5در قالب سه گروه طبقهبندی کرده است: در اولین گروه،میزان تغییرات6در متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقلی که در همان سطح تحلیل متغیر وابسته قرار دارند تبیین میشود(برای مثال کشور،سازمان،اجتماع محلی و افراد)، در گروه دوم،تغییر در متغیر وابسته در یک سطح توسط فرآیندهایی7که در سطح بالاتر عمل میکنند توضیح داده میشود.
یکی از موضوعات مهم در بررسی تأثیرات تعامل2متغیرها در بین سطوح مختلف این است که چگونه متغیرهای زمینهای در سطح کلان هم تغییری3متغیرها در سطح خرد را تحت تأثیر قرار میدهند(گوا و زائو،0002:444).
در چنین شرایطی مدلهای خطی سلسه مراتبی به محقق این امکان را میدهد تا مجموعهای از ضرایب رگرسیون را برای هر واحد سازمانی برآورد نماید و سپس تغییر در میان سازمانها را با استفاده از ضرایب رگرسیونهای به دست آمده به عنوان پیامدهای چند متغیری که توسط عوامل سازمانی تبیین میشوند مدلسازی کند(همان).
تحلیل زمینهای و چندسطحی به طور گسترده به عنوان ابزار تحقیقی که شکاف میان سطح خرد و کلان1را در مطالعات پدیدههای اجتماعی پر میکند مورد تأیید قرار گرفته است.
3. سومین ویژگی مدلهای چندسطحی این است که در این مدلها ابتدا روابط بین متغیرها در سطح خرد مورد بررسی و پارامترها محاسبه میگردند(برای مثال،عرض از مبدأ و ضرایب رگرسیون محاسبه میشوند)و سپس تفاوت میان پارامترها با توجه به زمینهء اجتماعی که در آن قرار دارند تحلیل میشوند.
بنابراین معادلهء رگرسیون برای این دادهها عبارت است از: (به تصویر صفحه مراجعه شود) عرض از مبدأ (Būūū) به عنوان پیشرفت ریاضی مورد انتظار دانشآموزان که پایگاه اقتصادی-اجتماعیاش صفر است تعریف میشود.