چکیده:
نگارش خط فارسی که کمتر از دو قرن بعد به زیباترین خطوط دنیا بدل میشود،بسیار بااهمیت است.همچنین،نشانگر اهمیت دادن به دست یافتهای ملی از طرف بزرگان این دیار در آن زمان است.زیرا سعی میشود که یکی از مجللترین نسخههای شاهنامه با خطی نوشته شود که با خطوط رایج زمان از نظر زیبایی قابل مقایسه نیست.کتیبهی مورد بحث هم در مقیاس کوچکتر چنین موقعیتی دارد.کتیبه به عنوان یکی از عناصر تزیینی،اعتبار بخشی و همچنین اطلاعرسانی، همواره در معماری دورهی اسلامی به کار گرفته شده است.برای کتیبهنویسی از شیوههای مختلف نوشتن خطوط عربی و فارسی یا اصطلاحا «خطوط»1مختلف و مصالح گوناگون بهره میبردهاند.از جملهی خطوط مورد استفاده،خط نستعلیق بوده است که به صورت گسترده از قرن دهم هجری وارد حوزهی کتیبهنویسی در معماری شده است.به طوری که از قرن نهم هجری کمتر نمونهای از کتیبهی نستعلیق مشاهده گردیده است.بنای آستانهی شاه نعمت الله ولی از بناهای زیبای نیمهی اول قرن نهم هجری قمری(840 هـ ق)مزین به یکی از قدیمیترین نمونههای کتیبهنویسی نستعلیق است.نیمه اول قرن نهم هجری دورهی شکلگیری و آغاز مراحل تکامل خط نستعلیق است.اثر معروفی مانند شاهنامهی بایسنغری به خط نستعلیق مربوط به همین دوره است.هرچند این شاهنامه از نفایس خطی از نظر زیبایی شناختی خط نستعلیق نیست،اما از نظر آغاز تجربهای نوین در شکلگیری یکی از شیوههای ایرانی
خلاصه ماشینی:
"بنای آستانهی شاه نعمت الله ولی از بناهای زیبای نیمهی اول قرن نهم هجری قمری(048 هـ ق)مزین به یکی از قدیمیترین نمونههای کتیبهنویسی نستعلیق است.
بیشک،میر علی تبریزی3نقشی اساسی در تکامل خط نستعلیق داشته است،اما او نیست که برای اولین بار به خط نستعلیق نوشته است و اصولا اینگونه پدیدهها در طی مراحلی در دورهای خاص از دگردیسی و تلفیق وجود میآیند و بیشتر محصول زمانهای خاص میباشند تا ابتکار شخصی و به وجود آمدن خلق الساعهء؛در هر صورت،کتیبهی موردنظر ما در زمان حیات میر علی تبریزی نگاشته شده است،زیرا زمان وفات او را 058 هجری قمری یاد کردهاند(مشهدی،6352،ص 43).
(Soudavar,1992,p 71) تصویر شمارهی(8) 2-6-کرسی مقایسهی این دو نمونه با کتیبهی مورد نظر نشان میدهد حروف هنوز نظم هندسی بسیار دقیق نستعلیق قرن دهم را نیافتهاند،بنابراین،به نظر میرسد کرسی خطوط آشفته است و در ایجاد کرسی دوم(در کتیبه)که با توجه به محدودیت مکان ضرورت پیدا کرده است،به شکلی اجرا شده که بیشتر در کتیبهنویسی در خطوط ثلث و مشتقات آن دیده میشود.
اما آنچه این احتمال را چندان قوت نمیبخشد،وجود کتیبهای است که تاریخ انجام الحاقات را به خط نستعلیق در سال 899 اعلام میکند(تصویر شمارهی 51) این کتیبه از نظر شیوهی خوشنویسی با کتیبهی موردنظر مقاله یکسان نیست.
مورد دوم کتیبهای به خط نستعلیق در سقف سردر ورودی به شبستان شاه عباسی وجود که از نظر شیوه به کتیبهی موردنظر مقاله شبیه است.
8-نتیجه با توجه به شواهد و استدلالهای موجود،به نظر میرسد که کتیبهی موردنظر از نمونههای نادر کتیبهنویسی به خط نستعلیق در نیمهی اول قرن نهم هجری قمری میباشد و بنابراین،یکی از قدیمیترین نمونهها و یا به احتمال زیاد قدیمیترین نمونهی کتیبهنویسی به خط نستعلیق در ایران است."