چکیده:
متون کهن بین النهرین از ربع دوم هزارهی سوم پ.م.اشارات فراوانی به وجود تجارب و مبادلات بازرگانی گسترده بین این منطقه و نواحی شرق بین النهرین و واردات کالاهای به صورت خام یا پرداخت شدهی فراوان و متنوع از نواحی شرقی مینمایند که مطالعات و پژوهشهای باستانشناسی،بسیار از این گفتهها را به تأیید رسانده است. در این نوشتار ضمن بررسی یک متن سومری که به قلع و ارت اشاره نموده است،این موضوع را با متون متاخر نیز مقایسه نموده و یافتههای باستانشناسی و زمینشناسی را در این زمینه مورد بررسی قرار میدهیم.
خلاصه ماشینی:
"جهت روشن شدن مسأله بایستی مطالعات و تحقیقات گستردهای هم در زمینهی شناخت فلزگری کهن و هم در عرصهی زمینشناسی اقتصادی منطقهی شرق و جنوبشرق ایران انجام گیرد تا بدین صورت از یک طرف نمونههای مختلف اشیای فلزی و مواد فرهنگی گوناگون در ارتباط با احیا و ذوب سنگهای معدنی بهطور دقیق مورد مطالعات آزمایشگاهی قرار گیرد و از طرف دیگر،با کمک بررسیهای دقیق و گستردهی زمینشناسی منطقه،امکان وجود منابع معدنی در این قسمت از سرزمین ایران مورد تحقیق و پژوهش قرار گیرد،تا بدین طریق مشخص گردد که آیا منابع معدنی قلع که متون تاریخی به آن اشاره نمودهاند،واقعا در منطقهی شرق و جنوبشرقی ایران وجود دارد و در گذشته مورد استفاده قرار گرفته است،یا اینکه احتمالا منظور متون کهن بین النهرین قلع موجود در ارت میباشد که مانند احجار کریمه(6791, Majidzadeh )از مناطقی مانند جنوب هرات و بدخشان به دولت شهر ارت وارد میشده و بعد از احیا و ذوب در شهرهایی مانند شهداد و شهر سوخته،به آن شکلی که لیمت از روی مطالعهی متون کهن بین النهرین نتیجه گرفته است،به صورت شمشهای قلع از مسیر خشکی از طریق حاشیهی جنوب ایران یا از مسیر آبی از طریق خلیج فارس و دیلمون و مکن به شوش و شهرهای بین النهرین وارد میشده است."