چکیده:
ازدواج خویشاوندی به عنوان الگوی ازدواج مطلوب در ایران به شمار می آید. مطالعات انجام گرفته، ازدواج خویشاوندی را به عنوان الگوی سنتی ازدواج در نظر می گیرند و از احتمال بیشتر رواج آن در میان افراد برخوردار از ویژگی ها و زمینه خانوادگی سنتی حکایت می کنند. هدف از این مقاله، بررسی سطح، روند و نیز عوامل اجتماعی، فرهنگی و جمعیت شناختی مرتبط با ازدواج خویشاوندی در ایران است. به منظور دستیابی به اهداف تحقیق، علاوه بر مطالعه اسنادی، از داده های «طرح آمارگیری از خصوصیات اجتماعی - اقتصادی خانوار، 1380» استفاده شده است. یافته های این پژوهش بیانگر آن است که ازدواج خویشاوندی، علی رغم تاثیرپذیری ایران از فرایندهای مدرنیزاسیون، شهرنشینی و صنعتی شدن در دهه های گذشته، از ثبات و تداومی نسبی برخوردار بوده است. نتایج برخورداری همسران خویشاوند از ویژگی های سنتی را مورد تایید قرار داده و بیانگر سطوح و الگوهای متفاوت ازدواج خویشاوندی در میان قومیت های گوناگون است. انجام مطالعات جامع با استفاده از روش های کیفی برای ارایه درک عمیق تری از جنبه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ازدواج خویشاوندی در ایران مورد نیاز است.
خلاصه ماشینی:
"اگرچه انتظار میرود که فرایند کاهش باروری و تقلیل تعداد همسران بالقوه در میان خویشاوندان،در کشورهای که ازدواج خویشاوندی در آنها به عنوان الگوی مرجح ازدواج مطرح است عاملی در جهت کاستن از فراوانی این نوع ازدواج در آینده باشد،اما ازدواج خویشاوندی را نیز باید همچون سایر الگوهای خانوادگی و ازدواج،با توجه به کارکردهای آن و به عنوان جزئی از نظام کلی اجتماعی و متأثر از ساختارهای جامعه مورد بررسی قرار داد.
چنین یافتههای اگرچه نتایج مطالعات پیشین را مبنی بر تأثیر قابل توجه سن ازدواج بر ازدواج خویشاوندی تأیید میکند،اما نشان میدهد که برخورداری از سطوح تحصیلی بالاتر یا خاستگاه شهری،نمیتواند به تنهایی عاملی تأثیرگذار بر میزان وقوع ازدواج خویشاوندی به شمار رود؛به عبارت دیگر،اگرچه گسترش شهرنشینی و تحصیلات به شیوههای گوناگون میتواند بر الگوهای خانوادگی تأثیرگذار و از جمله کاهش ازدواج خویشاوندی را سبب شود، اما چنانچه این عوامل با تغییر در سایر ابعاد فرهنگی،اجتماعی و اقتصادی ساختار سنتی خانواده همراه نشود،نمیتواند تغییر یاد شده را در مطلوبیت و فراوانی ازدواج خویشاوندی موجب شود.
تفاوتهای به وجود آمده در کسرهای برتری،پس از افزودن متغیرهای مرتبط با ویژگیهای شوهران مدل سوم و نیز مقایسهء این ارقام با نتایج جدول پیشین میتواند نشاندهندهء کاهش ازدواج با خویشاوند نزدیک در مقایسه با مدل پیشین و ازدواج با سایر خویشاوندان در میان افراد متعلق به دو گروه همدورهء ازدواجی انتهایی،شوهران دارای سن ازدواج بالاتر از 03 سال و نیز زنان برخوردار از سطح تحصیلی راهنمایی و متوسطه باشد.
یافتههای این پژوهش نشان داد که ازدواج خویشاوندی را میتوان به عنوان الگوی رایج ازدواج در ایران در نظر گرفت،بهطوریکه در مجموع 24 درصد از ازدواجهای انجام شده در سطح کشور از نوع ازدواج خویشاوندی بوده و 12/4 درصد از کل ازدواجها نیز با خویشاوند نزدیک انجام گرفته است."