خلاصه ماشینی:
"هر ملتی خود را آزاد و طرفدار آزادیمیداند و مینمایاند و بدان مفتخر است؛اما اینکه: -در جوامع مدعی،آزادی به چه میزانتحقق یافته؟ -فاصله میان آزادی تحقق یافته وآزادی آرمانی و مطلوب چه اندازهاست؟ -وجوه مشترک و افتراق آزادی دینی وآزادی امروزین چیست؟ -آیا این دو میتوانند در کنار همسعادت و کمال را برای آدمی به ارمغانآورند؟ از جمله پرسشهای مهمی است که پاسخ وتحقیق جدی میطلبد.
»27 به اعتقاد استاد مطهری در اسلام نیزآزادی عقیده وجود دارد،ولی آن را براصولی غیر از اصول یاد شده مبتنیمیداند: «در اسلام هم آزادی عقیده و فکروجود دارد،اما مبتنی بر سه اصلدیگر،که اولا فضایل روحانی و نفسانیدر فضیلت بودن خود نیازمند اراده واختیار میباشند،دیگر اینکه محبتو عقیده از قلمرو اجبار خارج است:(لا اکراه فی الدین)و سوم اینکهاسلام به طور کلی طرفدار تفکر آزاداست.
اما گاه مسألۀ دروغ واغفال در میان است،مثلا اگر کسیدرباره رئیس حکومت دروغهاییبنویسد آیا آزادی ایجاب میکند اجازهپخش آنها را بدهیم؟یا اگر کسیآیهای یا مطلب تاریخی را به صورتتحریف شده در کتابش آورد تا نتایجدلخواهش را بگیرد،آیا ممانعت از نشراین کتاب،ممانعت از آزادی بیاناست؟آزادی ابراز نظر و عقیده،یعنیآنچه که کسی واقعا بدان معتقد استبگوید،نه اینکه به این نام دروغگوییکند و مثلا زیر پوشش اسلام،افکارمارکسیستی را نشأت گرفته از اسلامقلمداد نماید،بلکه استادی که واقعاخود،مارکسیست است باید باید بیاید،ماهم منطق خودمان را عرضه میکنیمو هیچ کس هم مجبور نیست منطقما را بپذیرد."