چکیده:
خلا حاصل از حذف اوراق قرضه از بازار سرمایه از یک سو و قابلیت عقدهای اسلامی برای طراحی ابزارهای مالی از سوی دیگر، باعث شده انواعی از ابزارهای مالی اسلامی بهعنوان صکوک از سوی کارشناسان مالی اسلامی پیشنهاد شود، گرچه همه آنها معیارهای لازم فقهی و اقتصادی را ندارند، اما برخی در عین رعایت ضوابط شرعی، قابلیتهای بالای عملیاتی و توجیه اقتصادی دارند. این مقاله درصدد است دو نوع از این ابزارها که براساس قراردادهای مزارعه و مساقات طراحی شدهاند را تبیین کند، در این ابزارها، فعالان بخش کشاورزی چون بانک کشاورزی، شرکتهای دولتی و خصوصی فعال در عرصه کشاورزی، میتوانند با انتشار اوراق بهادار مزارعه و مساقات، سرمایههای نقدی افراد حقیقی و حقوقی را جذب کرده، به وکالت از طرف آنان اراضی و باغ های مناسب برای زراعت و باغداری را احداث یا خریداری کنند سپس آن اراضی و باغها را از طرف صاحبان اوراق به قراردادهای مزارعه و مساقات به زارعین و باغداران واگذارند، آنگاه سود حاصل از محل این قراردادها را جمعآوری کرده بعد از کسر حقالوکاله میان صاحبان اوراق توزیع کنند.
اوراق بهادار مزارعه و مساقات از نوع ابزارهای مالی انتفاعی بوده، نرخ بازدهی متناسب با نرخ بازدهی بخش کشاورزی خواهند داشت، این ابزارها از یک سو با هدایت نقدینگی به سمت بخش کشاورزی، باعث افزایش اشتغال و تولید در این بخش شده، رفاه عمومی کل جامعه بهویژه کشاورزان را بالا میبرد از سوی دیگر، باعث گسترش بازارهای مالی ایران میشوند. مزیت دیگر این ابزارها آن است که از تقسیمشدن بیرویه زمینهای زراعی و باغهای بزرگ جلوگیری میکند.
Islamic financial experts have suggested some kinds of Islamic financial instruments such as Sukuk since there is lack of bonds in capital market in one hand and the capability of Islamic contracts for designing financial instruments on the other hand. Although none of them has the necessary economic and religious standards but some of them have the highest operational capabilities and cost-benefit with respect to religious rules.
This article would outline two kinds of these instruments that have been designed based on Mosaghat and Mozaraeh. The cash assets of private and legal people could be absorbed with issuing Mosaghat and Mozaraeh sukuk by the agricultural sector practitioners such as agricultural bank، private and government companies that are active in agricultural field. According to these instruments and consequently they can buy or establish lands and gardens on behalf of the securities owners which are suitable for farming and gardening.
Then thy can be given to the farmers and gardeners according to the Mosaghat and Mozaraeh contracts and finally distribute the yield profit that has collected from these contracts among bonds owners after deducting the right of representation. Mosaghat and Mozaraeh sukuks are profit-making financial instruments and would have a return rate appropriate with the return rate of agricultural sector.
This instruments would increase employment and production in agricultural sector with driving liquidity to this section and increase social welfare specially farmers welfare in one hand and develop Iran’s financial market on the other hand. These instruments have another advantage that they prevent farming lands and large gardens to be divided irregularly.
خلاصه ماشینی:
روش کار در اوراق مزارعه روش کار به اين صورت است که يک شخـصيت حقـوقي ماننـد وزارت کـشاورزي يـا بانک کشاورزي يا مؤسسه خصوصي فعـال در بخـش کـشاورزي بـا مطالعـه هـاي اوليـه و شناسايي اراضي مناسب زراعت ، به تأسيس مؤسسه مالي خـاص اقـدام مـي کنـد سـپس آن مؤسسه با گرفتن مجوزهاي لازم (انتشار اميدنامه که شامل مختصات فني و اقتصادي طـرح است و تاييد آن به وسيله مؤسسه اعتبارسنجي و مؤسسه امين که مورد تأييد سازمان بـورس و اوراق بهادار هستند و موافقت سازمان بورس مبني بر انتشار اوراق را دارند)، متناسب بـا قيمت خريد و آماده سازي آن اراضي ، اوراق مزارعه را منتشر و به وسيله بانک سرمايه گذاري در اختيار متقاضيان مي گذارد، آن گاه با وجه هاي حاصـل از واگـذاري اوراق ، آن اراضـي را خريداري و براي زراعت آماده مي کند، سپس اراضي را به قـرارداد مزارعـه بـه کـشاورزان بدون زمين وامي گذارد تا روي آن زراعت کنند و در پايان سال زراعي ، محـصول بـه دسـت آمده را طبق قرارداد تقسيم کنند، مؤسسه مالي بعد از تحويل گرفتن سهم صـاحبان اوراق از محصول ، آنها را در بازار مي فروشد و سود حاصله را بين صاحبان اوراق تقسيم مي کند، اين رويه تا زماني که مؤسسه مالي منحل نشده ، همه ساله تکرار مي شود.