چکیده:
امامت مقامی الاهی است که به برخی از پیامبران و بندگان برگزیده،عطا میشود.تفسیرها و برداشتهای متعددی از امامت ارائه شده و بر همین اساس،مبانی متفاوتی در فهم مقام امامت به وجود آمده است.امام بهمعنی کسی است که از او تبعیت میشود.بر اساس آیهء 124 سوره بقره و با استناد به آیات و روایات،مقام امامت، عهدی الاهی است که به جعل خدا صورت میگیرد و از مقام نبوت و رسالت افضل است.مقام امامت پس از ابتلائات الاهی،به حضرت ابراهیم علیه السلام عطا شده است. برخی از مفسران اهل سنت،امامت مطرح شده در آیه را به نبوت و رسالت تفسیر کردهاند.دیدگاههای مفسران اهل سنت از جمله فخر رازی،ذیل آیه مطرح و نقد و بررسی و سپس آراء مفسران شیعه بیان شده است.بعضی از مفسران نیز در تبیین آیه،مقام امامت تکوینی را مطرح کردهاند که تا حدودی متأثر از مبانی عرفانی و فلسفی است.
خلاصه ماشینی:
"معنای امام در قرآن اصل بر این است که خدای تعالی در قرآن کریم و نیز حضرت رسول اکرم و اهل بیت ایشان علیهم السلام در روایات،روش جدیدی برای تفیهم و تفاهم ابداع نکردهاند؛ بنابراین،امام در اصطلاح قرآنی نیز بهمعنای پیشوا و کسی خواهد بود که به او اقتدا و از او تبعیت میشود.
(نک:2:ص 905؛71:ص 291؛23:ج 52،ص 241) در آیهء امامت حضرت ابراهیم علیه السلام و نیز در روایات اهل بیت علیهم السلام از جعل و تفویض الاهی مقام امامت،به عهدی از سوی خدا تعبیر شده است.
لذا در آیهء امامت حضرت ابراهیم علیه السلام خدای تعالی در مورد مقام امامت،از لفظ«جعل»استفاده کرده است؛چرا که اطاعت از امام موضوعیت دارد و امام مبلغ اوامر الاهی نیست؛بلکه خود او دارای مقام امرونهی است چون حق امر ونهی مطلق از آن خداست،تفویض این مقام به دیگری باید به اذن و جعل الاهی باشد.
6-5)نظر آیت الله محمد باقر ملکی میانجی آیت الله ملکی میانجی در تفسیر مناهج البیان ذیل آیهء امامت حضرت ابراهیم علیه السلام مینویسد: «تو را برای مردم قرار دادم»یعنی(مقامی)برای تو جعل کردم که در تمام آنچه بدان امر یا از آن نهی میکنی و همچنین در همهء آنچه از شئون دینی که انجام میدهی یا ترک میکنی،از تو تبعیت و به تو اقتدا شود.
(63:ج 1،ص 343)1 مرحوم آیت الله ملکی قول فخر رازی را مبنی بر انطباق امامت بر نبوت و رسالت آورده و در نقد این سخن،به تفصیل،تفاوت نبوت و رسالت را با مقام امامت،تبیین کرده،جعل امامت برای حضرت ابراهیم علیه السلام را تملیک حق امرونهی و قبض و بسط به ایشان تفسیر کرده است."