چکیده:
موضوع حمله محمودافغان به اصفهان وسقوط دولت دویست وچندساله صفویان ازموضوعاتی است که موردتوجه بسیاری ازپژوهشگران داخلی وخارجی قرارگرفته وهر یک ازآنان ازمناظرگوناگونی به آن نگریسته اند. می دانیم اگرچه افغانها ضربه نهایی رابه دولت صفوی که ازحدودیک قرن پیش ازآن، درسراشیبی ضعف وانحطاط افتاده بودند، زدند و باز هم اگرچه حدودهفت سال (1142- 1135 ق) براریکه قدرت ایران مسلط بوده اند، ولی به رغم همه کوشش هایی که درجهت حفظ قدرت وگسترش حکومت خودبه کاربرده اند، نتوانسته اندتسلط خودرابربخشهای قابل توجهی ازایران آن روزعملی کنند . مقاومت شهرهای یزد، قزوین، خوانسار و... کوشش های بی نتیجه ی آن هارانشان داد. ازجمله شهرهاومناطقی که حکومت افغان رانپذیرفت ودربرابرآن مقاومت کرده ، بهبهان وکوهگیلویه بودکه البته درباره آن فقط یکی دو منبع آن هم درحدیکی دوسطر، مطالبی نگاشته اند. بدایع الاخبار، نسخه ای است منحصربه فردازمنشی زبردستی به نام میرزاعبدالنبی منشی بهبهانی که داستان مقاومت ودفاع مردم بهبهان رادربرابرهجوم محمودافغان به تفصیل آورده است وبی تردیداگرمورخ متعهدی چون اونبود ، از این حمله و دفاع و به عبارتی از بخشی از تاریخ آن خطه، هیچ نمی دانستیم. دفاع سرسختانه سی وشش روزه مردم بهبهان دربرابر افغان درسال 1136 ق، سبب گردیدکه اقدام مجدد مهاجمان درسال بعد (1137 ق) هم به سرانجام نرسد.
خلاصه ماشینی:
٧-ابولحسن قزويني ، فوائد الصوفيه : تاريخ سلاطين و امراي صفوي پس از سقوط دولت صفوي ، ترجمه مريم مير احمدي ، تهران ، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي ، ١٣٦٧، ص ٧٨ ، و ميرزا محمد خليل مرعشي صفوي ، مجمع التواريخ ، به تصحيح و اهتمام عباس اقبال آشتياني ، تهران ، سنايي و طهوري ، ١٣٦٢ ، صص ٢٦ – ٢٤ و محمد ابراهيم باستاني پاريزي ، همان ، صص ٣٨٩- ٣٨٧ و قطب الدين نيريزي ، رساله سياسي در تحليل علل سقوط دولت صفويه ، به کوشش رسول جعفريان ، قم ، کتابخانه عمومي آيت الله مرعشي نجفي ، ١٣٧١ ، صص ٣٤-٣٣ .
١٥- جونس هنوي ، همان ، صص ٥٤-٥٣ و سيدعبدالحسين خاتون آبادي ، همان ، ص ٥٦ ، ميرزامحمدخليل مرعشي صفوي ، همان ، ص ٢٢ ومحمدکاظم مروي ، عالم آراي نادري، ج ١ ، به کوشش ميکلوخوناي کلاي ، تصحيح و مقدمه محمدامين رياحي ، تهران، زوار، ١٣٦٤، ص٢٣ و محمدمحسن مستوفي ، همان ، صص ١٢٢-١٢١ و محمدشفيع طهراني (وارد) ، مرآت واردات ، مقدمه ، تصحيح ، تعليقات منصورصفت گل ، تهران ، ميراث مکتوب ، ١٣٨٣، [ص ١٢٩ تعليقات] ١٦- ميرزا محمد خليل مرعشي ، همان ، صص ٣٦-٣٤ ، ٣٨ ومحمدابراهيم باستاني پاريزي ، همان ، ص ٢٨٣، ومحمدشفيع طهراني ( وارد ) ، همان ، ص ١٠٠ ، ويلم فلور ، برافتادن صفويان وبرآمدن محمودافغان ، ترجمه ابوالقاسم سري ، تهران ، توس ، ١٣٦٥ ، صص ٢٤ -٢٣، ٣١- ٣٠، ٣٥وجونس هنوي ، همان ، ص ٥٧ .