چکیده:
نیشابور همواره یکی از معتبرترین شهرهای تاریخ ایران در طول قرون و اعصار بـود کـه از
زمان عبداالله بن طاهر (حک: 230-215ق.ه) به عنوان پایتختی برگزیـده شـد و ایـن امـر در دوره
سامانی و و غزنوی نیز تداوم یافت. موقعیت مساعد تجاری و مرکزیت سیاسی، توسعه این شهر را
در پیداشت، چنانکه در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری در جهان اسلام نظیـر نداشـت و بـا
پایتخت جهان اسلام، بغداد، برابری میکرد. اما این شهر در هنگام ورود سلجوقیان به خراسـان، بـه
رغم جایگاه بلند خود و برخلاف دیگر شهرهای خراسان، بدون مقاومت جـدی و نمایـان، بدسـت
مهاجمان افتاد. ابوالفضل بیهقی، شرح پیشروی سلجوقیان را به صورت کامل و مشروح آورده و در
بیان خود عامل اصلی از دست رفتن خراسان را درازدستی عمال غزنوی )و در راس آنهـا سـوری
بن معتز، صاحبدیوان خراسان( و علاقه سلطان محمود و مسعود به غزای هندوستان و کم تـوجهی
ها آن نسبت به خراسان می داند که از سوی اکثر محققان سلف پذیرفته شده است. با توجه به آنکه
در دیگر شهرهای بزرگ خراسان، مرو، بلخ و هرات، علیرغم وجود چنین وضعیتی، بـا جـدیت در
مقابل سلجوقیان مقاومت ورزیدند، به سهولت میتوان دانست که این گونه تعبیر از قضیه نـاقص و
تک بعدی است. مولف (این مقاله) با تامل بر این مساله در جستجوی یافتن پاسخی مناسـب بـرای
این پرسش است که دلیل اصلی و واقعی مبارزه نکردن نیشاپوریان با سلجوقیان چیست؟ او با تامل
در مندرجات منابع دیگر و تجزیه و تحلیل روایت بیهقی، به بررسی اوضاع شهر پرداخته و با ارائـه
دلایل و شواهد مکفی، نتیجه میگیرد که دو عامل، نبود رهبـر مطـاع و واحـد و همچنـین ضـعف
استحکامات دفاعی شهر دلیل اصلی مقاومت نکردن نیشاپوریان است .
Neishabour was always one of the most important cities in irans history during the ages. It was appointed as the as long as samanian and ghaznavids era. The suitable trade situation and political centre caused an increasing development in this city that there were such places neither in fourth century، and nor in early fifth century، except Baghdad the Islamic world capital. Unfortunately this great city surrendered
itself to the enemy without any serious and definite defence. Abolfazl beihaghe has explained clearly about saljoghid advance.