چکیده:
تاریخ جهانگشای جوینی، اثر عطاملک جوینی، از نمونه های برجسته نثر فنی است که در قرن هفتم به نگارش در آمده است. نثر فاضلانه کتاب، استشهادات قرآنی و حدیثی فراوان، کثرت استعمال لغات و اصطلاحات مغولی و عربی، استعمال واژه ها در معنای نادر و کمیاب، بهره گیری از ابیات عربی بی شمار، ظرایف بیانی و سرانجام کثرت اعلام، شرح کتاب را ضروری نموده است. از این رو، در کنار تصحیح محققانه علامه قزوینی، کتب و مقالاتی چند در شرح و تصحیح این اثر به چاپ رسیده است. مقاله حاضر به نقد و بررسی تعلیقات تصحیحی می پردازد که اخیرا به همت آقایان عباسی و مهرکی منتشر شده و در ضمن نقد و بررسی، برخی از دشواریهای کتاب نیز، شرح و تحلیل شده است.
خلاصه ماشینی:
"2 – با توجه به جملههای بعد و همچنین، شعری که از سنایی ( وفات: نیمة اول قرن ششم ) آمده است، نشان می دهد که مؤلف با تقابل "اودیة هدی و بادیة هوی»، "عاشقان حقیقت و فاسقان صورت» و "کفر و اسلام» در صدد بیان این معناست که « همه کس » علی رغم اختلاف طریقه و عقیده، دلباختة خدایند؛ مفهومی که در ادب فارسی نمونههای بیشماری دارد: همه کس طالب یارند چه هشیار و چه مست همه جا خانة عشقست چه مسجد چه کنشت حافظ با توجه به توضیحات فوق، معنای جمله این گونه است: "یگانهای که مطلوب میانه روان صحرای هدایت و [ مطلوب ] بهره گیران بیابان هوی پرستی است.
ب- ترجمة جمله ها و اشعار عربی با وجود اینکه تعلیقات کتاب از نظر ترجمة جمله ها و اشعار عربی، بر سایر شروح و گزیدههای جهانگشا برتری دارد؛ اما بیتوجهی به کارهای انجام شده، بویژه مقالات متعددی که بعد از چاپ و انتشار کتاب شرح مشکلات تاریخ جهانگشای جوینی14 در نشریات به چاپ رسیده، موجب تکرار اشتباهات در این کتاب شده که جهت پرهیز از اطالة کلام تنها به چند مورد اشاره میشود: ص4 – لا زالت دوحة الفضل بمکانه ناضرة در ترجمهء آن آمده: « همواره درخت فضل در جایگاه او سرسبز باشد (همیشه فضل او برقرار باشد)» (ص 224) «بمکانه»، «در جایگاه او» معنی شده است، در حالی که « ﺑ » مفهوم استعانت دارد و« مکان» نیز در معنای « مقام و منزلت و رتبه و جاه» به کار رفته است، که در کتاب نمونههایی دارد: "زمان به مکان قاآن روشن چشم و جهان به تمکن او بی کین و خشم گشته."