چکیده:
خدای تعالی در قرآن کریم بنا به حکمت خویش برای رفتار با اهل کتاب به پیامبر(ص)و نیز مؤمنان دستورهایی داده است.سیر نزولی آیاتی که دربردارنده این دستورهاست.از پیشی گرفتن مدارا بر شدت در رفتار با اهل کتاب،حکایت دارد.دستور به رفتارهای مداراجویانه را میتوان در فرمان به مجادله احسن،فراخوانی به مشترکات دینی،دعوت به عفو و گذشت و شکیبایی،دوری از لجاجت و موکول کردن امور به خدای تعالی یافت.پس از طی مدارا برخوردها متفاوت میگردد؛به گونهای که فرمان به پیروی نکردن و دوست نگرفتن از آنان صادر شده به عیبجوییهای آنان پاسخ داده،و از پیامبر(ص)خواسته میشود برای آنان اندوهگین نباشد و سرانجام،فرمان مبارزه با اهل کتاب و دریافت جزیه صادر میگردد.
خلاصه ماشینی:
"گذر از مدارا در برخی از آیات قرآن کریم،توصیه به پیامبر اکرم(ص)و مسلمانان در نرمش و مدارا با اهل کتاب مشاهده نمیشود؛بلکه بتدریج شیوه رفتار با اهل کتاب شدیدتر میگردد تا جایی که دستور رویارویی با آنان صادر شده است و این چیزی نیست جز نتیجه قهری رفتارهای آنان؛برای نمونه در آیه 27 سوره آل عمران آمده است که برخی از آنها به یکدیگر میگفتند اول روز به آنچه بر مؤمنان نازل شده است،ایمان آورید و پایان روز انکار کنید تا شاید آنها را راه خویش برگردند: قالت طائفة من اهل الکتاب آمنوا بالذی انزل علی الذین آمنوا وجه النهار و اکفروا آخره لعلهم یرجعون.
با ملاحظه سبب نزول،این آیه در مورد جمعی از یهودیان است که برای ایجاد شک و شبهه در میان مسلمانان به اسلام روی میآوردند و در نماز صبح شرکت میکردند و در پایان روز کفر خویش را آشکار میکردند و خدای تعالی بدین وسیله پرده از اسرار آنان برداشت(سیوطی،ج 2:142-042؛زمخشری:771؛شوکانی، ج 1:253)و یا جمعی دیگر از ایشان(یهود مدینه)به تحریف کتاب اقدام نمودند و بر خداوند دروغ بستند(سیوطی،ج 2:942؛زمخشری،971؛شوکانی،ج 1:453):و ان منهم لفریقا یلون السنتهم بالکتاب لتحسبوه من الکتاب و ما هو من الکتاب و یقولون هو من عند الله و ما هو من عند الله و یقولون علی الله الکذب و هم یعلمون9 (آل عمران87/)و یا اینکه باز،برخی از یهود مدینه برای جلب رضایت مشرکان مکه در جهت جنگ با پیامبر(ص)،بتپرستی قریش را از ایمان به پیامبر(ص)بهتر دانسته بر بتان آنها سجده میکنند:(زمخشری:142؛سیوطی،،ج 2:465-265؛شوکانی، ج 1:874؛طوسی،ج 3:322): الم تر الی الذین اوتوا نصیبا من الکتاب یؤمنون بالجبت و الطاغوت و یقولون للذین کفروا هؤلاء اهدی من الذین آمنوا سبیلا01 (نساء15/)."