چکیده:
تحولات زبانی در طول تاریخ هر زبان،باعث شکلگیری دورههای مختلف زبانی میشود. غیر از تغییرات طبیعی که حاصل کارکرد عادی زبان است در زبانها به نوعی از تغییر برمیخوریم که خارج از چارچوب طبیعی تحولات زبانی صورت میگیرد و در مبحث آسیبشناسی زبان قابل طرح است. تغییرات گسترده و سنگین در زبان شامل قرضگیریها1و الگوگیرهای وسیع یک زبان از زبان یا زبانهای دیگر است که به دلایل متعددی رخ میدهد و البته اصلیترین آن ارتباطات کاربران زبانها در عرصههای اقتصادی،صنتعتی،فرهنگی است.در این صورت پس از گذشت زمان،شکل جدیدی از زبان پدید میآید که هرچند ممکن است در گستردگی واژگان و تواناییهایی معنایی برتر باشد،محصول روندی انحطاطی به شمار میرود که در صورت استمرار،شالودهء آن زبان را دستخوش آسیب میکند. آسیبپذیری زبانفارسی در سطوح مختلفی قابل بررسی و تحقیق است که در یک نگاه عمومی ممکن است تمامی اجزا و عناصر زبان شامل آواها،ترکیبات آوایی،هجاها،واژگان، ترکیبات واژگانی،جملهها و ساختار نحوی-معنایی را دربر گیرد.البته برای پیشگیری از مجموعهء این آسیبها و حفظ و تحکیم مبانی زبانفارسی امکان برنامهریزی زبانی2مناسب و مؤثر وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"الف)تحولات درونی این نوع از تغییرات برخاسته از طبیعت زبان است و عمدتا باعث کوتاه شدن کلمات یا جملات،حذف عناصر زبانی حشو یا زائد و روان شدن تلفظ میگردد.
به عنوان نمونه تغیرات معنایی فراوانی در سطح واژگان رخ میدهد و حاصل آن توسعهء معنایی واژههاست؛به عبارت سادهتر وقتی مفهوم جدیدی به یک کلمه افزوده میشود،ذهن انسان برای اشاره به مصداق یا مفهوم جدید،بینیاز از بهخاطرسپاری واژهای جدید خواهد شد و این امر،خود عامل مؤثری در کاهش ذخیرههای واژگانی است که برای استفاده از (1)- Sound shift هر زبان باید به خاطر سپرد.
دو جامعه با دو زبان مختلف چنانچه به نوعی در مجاورت هم قرار گرفته و بین آنان نوعی ارتباط برقرار شده باشد،برحسب سطح و تداوم این ارتباط، بیتردید در مرعض تبادلات زبانی قرار میگیرند و این امری اجتنابناپذیر به شمار میرود،همانگونه که اثرپذیری ناشی از ارتباط در سایر جنبههای فرهنگی نیز عمدتا قابل پیشگیری نیست.
منابع معادلگزینی پیشنهاد واژهء معادل با تکیه بر منابعی صورت میپذیرد برای کسب توفیق بیشتر در این راه باید منابع مختلف و روشهای ابداع واژه را آموخت این منابع بهطور معمول شامل موارد ذیل است: الف)استفاده از برخی واژگان منسوخ یا در حال مرگ فارسی قدیم ب)استفاده از واژههای معادل مناسبی که در بسیاری از لهجهها و گویشهای فارسی از قبل ساختهشده و به کار رفته است.
د)ابداع و ساخت واژهء جدید در برابر واژهء خارجی نتیجهگیری استفاده از زبان دیگران همچون به کار گرفتن سایر مؤلفههای فرهنگی،رفتهرفته نشانههای فرهنگ بیگانه را در زبانفارسی آشکار میکند و آسیبشناسی زبانی به منظور مقابله با چنین هدفی صورت میگیرد."