چکیده:
پیش از نهضت مشروطه، حوادثی به وقوع پیوستند که در پیدایش و کیفیت تکوین مشروطیت ایران تأثیرات جدی داشتند. واکنش علما و روحانیت شیعه و مخالفت گسترده مردمی علیه اقدامات مسیونوز بلژیکی، که با انتشار تصویری توهین آمیز از وی به اوج رسید، یکی از مهم ترین این حوادث بود. جنبش دینی و ملی مردم ایران به زعامت روحانیت شیعه علیه حضور مسیونوز بلژیکی در سمت ریاست کل گمرکات ایران، حکایت از آگاهی و پختگی سیاسی مردمی دارد که حضور یک بیگانه را در رأس ساختار اداری و مالی کشور منافی استقلال سیاسی و منافع ملی تلقی می کردند، به ویژه که مسیونوز عملا از پشتیبانی دولت روسیه برخوردار بود و عامل اجرای مقاصد و مطامع روس ها در ایران به شمار می آمد. این واقعه شکاف سیاسی گسترده ای در میان مردم و حکومت قاجار به وجود آورد که در ادامه، به نهضت مشروطه مردم ایران انجامید.
خلاصه ماشینی:
"(27 صفر 1323 ق) محمدعلی میرزا ولیعهد به آنها قول داد هنگام بازگشت شاه از سفر، قضیه عزل نوز را با او در میان بگذارد و تمام تلاش خود را نیز برای تحقق خواسته های متحصنان به کار برد و مقرر کرد سعدالدوله دنباله کارها را بگیرد و به امور تجار رسیدگی کند.
تا اینجا، مسائلی همچون نارضایتی از تعرفه های گمرکی نوز و تکبر مقامات بلژیکی در برابر مردم، ناخرسندی از استبداد عین الدوله، نارضایتی فزاینده از ولخرجی های رو به رشد و استقراضات پیاپی دربار ایران از دولت های بیگانه برای خرج مسافرت های شاه به فرنگ و همچنین عدم رضایت از استثمار کشورتوسط دولت های بیگانه همچون روس و انگلیس در میان مردم وجود داشت; اما اتفاقات آتی بر نارضایتی های موجود افزودند و حرکت مردم را برای نیل به مشروطیت تسریع نمودند.
همان گونه که بیان شد، چندین واقعه تلخ به صورت پیاپی پس از قضیه نوز رخ دادند که بیم آن می رفت این حوادث (همچون به چوب بستن تجار قند توسط حاکم تهران، ناخرسندی از استبداد فزاینده عین الدوله، اهانت ظفرالسلطنه والی کرمان به جناب میرزا محمدرضا کرمانی و اهانت وزیر اکرم به آقا سید جمال الدین قزوینی و موارد دیگر) جریان مخالفت ها علیه نوز و مستخدمان بلژیکی گمرک را بکلی از یاد ببرد و موارد مشابه جدیدالوقوع در دستور کار مبارزات مردم قرار گیرد."