چکیده:
شهرها برای مردم ساخته میشوند؛گاه چنان به این نکتهء به ظاهر بدیهی در برنامهریزیهای شهری بیاعتنایی میشود که گویی برنامهریزان برای خود -یا موجوداتی که الزاما باید ماند ایشان بیندیشند، بپسندند و عمل کنند-برنامهریزی میکنند و بدون توجه به امکانات،محدودیتها و ترجیحات بهرهبرداران الگویی را برای شهرسازی به کار میگیرند و ضوابطی را برای تحقق آن الگو وضع میکنند.البته طراح یا برنامهریز هم نمیخواهد به دیدگاههای مردم بیتوجهی کند،زیرا گمان میبرد طراحی او منطبق بر خواستههای مردم و پاسخگوی نیازهای آنان است،اما در عمل محصول کار چنین مقصودی را برآوره نمیسازد.یکی از دلایل این رخداد نبود شناخت کامل و به تبع آن عدم استفاده مناسب از ابزارهای برنامهریزی است.یکی از مهمترین ابزارها در این زمینه،ضوابط حوزهبندی1(منطقهبندی)و بهویژه حوزهبندی کاربری زمین است2.متأسفانه این ابزار مهم برنامهریزی شهری که سالهاست در کشور ما برای اجرای طرح جامع3ضروری تشخیص داده شده است و مورد استفاده قرار میگیرد نیز از این قاعده مستثنا نیست و پیشنهادکنندگان،اعمالکنندگان و شهروندان جملگی از نتایج حاصل از اعمال این ضوابط احساس نارضایتی میکنند،به همین مناسبت در این بحث برای آنکه ماهیت و هدف اعمال ضوابط حوزهبندی بهتر درک شود و تفاهم بیشتری در زمینه نحوه استفاده از این ابزار به دست آید علاوه بر بررسی مفهوم و اهداف«حوزهبندی»،به کنکاشی کوتاه در زمیه منشأ و پیشینه این پدیده پرداخته میشود.ارزیابی،بررسی انتقادی و تبیین راهحلهای استفاده بهینه از این ابزار،مجالی دیگر میخواهد،که در شمارههای بعدی به آن پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"متأسفانه این ابزار مهم برنامهریزی شهری که سالهاست در کشور ما برای اجرای طرح جامع3ضروری تشخیص داده شده است و مورد استفاده قرار میگیرد نیز از این قاعده مستثنا نیست و پیشنهادکنندگان،اعمالکنندگان و شهروندان جملگی از نتایج حاصل از اعمال این ضوابط احساس نارضایتی میکنند،به همین مناسبت در این بحث برای آنکه ماهیت و هدف اعمال ضوابط حوزهبندی بهتر درک شود و تفاهم بیشتری در زمینه نحوه استفاده از این ابزار به دست آید علاوه بر بررسی مفهوم و اهداف«حوزهبندی»،به کنکاشی کوتاه در زمیه منشأ و پیشینه این پدیده پرداخته میشود.
طرح حوزهبندی نیویورک در سال 6191 و تمام قوانین الگوبرداریشده از این طرح،سه حوزه را برای کاربری زمین مشخص ساخت:مسکونی(منحصرا)، تجاری که در آن استفاده مسکونی نیز مجاز بود،و نامحدود51که به آن صنعتی نیز اطلاق میشود.
امبر همچنین بیان داشت که قوانین حوزهبندی با اختصاص زمین اطراف راهآهن به کاربریهای صنعتی و زمین مجاور آن به کسانی که در ساختمانهای آپارتمانی و خانههای مسکونی دوخانواری زندگی میکردند،عقیده یک گروه را بر کل جامعه تحمیل کرده است،حال آنکه هیچ قانونی نمیتواند موجهایی را که در حال جلو آمدن و پس آمدناند و باعث توسعه و رشد تجارت میگردند،اندازهگیری کند و درنتیجه قادر به پیشبینی و ترسیم کاربریهای مناسب،یا مقدار مورد نیاز برای هر کاربری مجزا،نیست.
همچنین ممکن است بدون وجود طرح جامع شهر تنها در حد استفاده از معیارهای هماهنگی در مجاورت یا جدایی کاربریها تهیه شود که البته حوزهبندی بر اساس برنامهریزی کاربری ادامه جدول انواع حوزهها و کاربریهای مرتبط (به تصویر صفحه مراجعه شود) زیرنویسها: (1)- Zoning (2)- Land use zoning (3)- Comprehensive Plan (4)- Arnold Whittick (5)- Arnold Whittick,Encyclopediaof Urban Planning,Mc Graw Hill,New York,1974,P1184."