چکیده:
از رویکردهای عمدهای که از اوایل قرن بیستم در حوزه برنامهریزی مطرح شد،منطقهگرایی و منطقهای اندیشی است.در حقیقت تفکر منطقهای به دنبال یکپارچهسازی و یکپارچهنگری شهر مرکزی و پیرامون شکل گرفته است.این رویکرد از بدو پیدایش خود طی زمانهای مختلف،جهتگیریهای مختلفی داشته است، بهطوری که ابتدا دارای نگرش اکولوژیکی بوده،سپس جهتگیری فرهنگی و اقتصادی یافته و امروزه به سمت برنامهریزی فضایی و فیزیکی منطقهای سوق پیدا کرده است و بیشتر به دنبال بررسی مباحث مرتبط با کاربری اراضی،زیرساختها،طراحی شهری،برنامهریزی برای اکوسیستمها و برقراری عدالت در سطح مناطق کلانشهری است.بدیهی است همزمان با بروز مسائل مختلف در مناطق کلانشهری(بهویژه در کشورهای در حال توسعه)،این نوع برنامهریزی اهمیت فراوانی یافته است. مروزه مناطق کلانشهری با چالشهای مختلفی از قبیل رشد و پراکندگی جمعیت و فعالیتها در سطح منطقه،روند رشد کالبدی شهرها،نحوهء توزیع امکانات در میان ساکنان،رشد و توسعه اقتصادی و نظایر اینها درگیر هستند،و این امر مدیریت شهری را با مشکلات مختلفی،چه از منظر ساختاری و چه از منظر کارکردی، مواجه کرده است.بر این اساس،جستوجوی راهحلهایی برای چالشهای یاد شده به منظور جلوگیری از تشدید روند موجود و نیل به پایداری،ضرورت دارد. نوشتار حاضر با نگاهی اجمالی بر تفکرات منطقهگرایی، به دلیل گستردگی چالشهای مورد بحث،تلاش دارد به بررسی روند رشد و پراکنش جمعیت در سطح منطقه کلانشهر تهران بپردازد و در این مسیر،چالش مذکور با رویکردی قیاسی با اهداف طرح مجموعه شهری تهران در محدوده زمانی 1381-1375 بررسی شده است.از جمله نتایج به دست آمده این است که استقرار جمعیت در منطقه کلانشهری تهران،نامتعادل و نامناسب است و اهداف و راهبردهای طرح مجموعه شهری در بعضی از نقاط سکونتگاهی و حوزههای شهری محقق نشده است و در صورت تداوم این روند،منطقه کلانشهری با مشکلات بیشتری مواجه خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"نوشتار حاضر با نگاهی اجمالی بر تفکرات منطقهگرایی، به دلیل گستردگی چالشهای مورد بحث،تلاش دارد به بررسی روند رشد و پراکنش جمعیت در سطح منطقه کلانشهر تهران بپردازد و در این مسیر،چالش مذکور با رویکردی قیاسی با اهداف طرح مجموعه شهری تهران در محدوده زمانی 1831-5731 بررسی شده است.
بررسی تطبیقی جمعیت سال 1831 با اهداف و پیش بینیهای جمعیتی طرح مجموعه شهری بیانگر آن است که رشد جمعیت منطقهء کلانشهری بیش از رشد جمعیت در نظر گرفته شده در طرح مجموعه شهری است و جمعیت منطقه در صورت تداوم این روند در افق طرح(0041) به مراتب از جمعیت پیشبینی شده طبق مصوبهء هیئت وزیران بیشتر خواهد شد.
پیشبینی جمعیت منطقه کلانشهری تهران براساس طرح مجموعه شهری و تطبیق آن با نتایج سرشماری 1831 به هزار نفر34 (به تصویر صفحه مراجعه شود) (پیشبینی میشود که در صورت تداوم روند مذکور،جمعیت حوزههای یاد شده در افق طرح،خصوصا حوزهء کرج- شهریار بیشتر از جمعیت در نظر گرفته شده گردد)و حوزههای اشتهارد و حسنآباد کمترین جمعیتپذیری را به خود اختصاص دادهاند.
روند جمعیت حوزههای شهری در سالهای 5731،1831 و 0041 در تطبیق با طرح مجموعه شهری(به هزار نفر) (به تصویر صفحه مراجعه شود) غیرمتمرکز تغییر یافته و در زمان حاضر رشد و پراکنش جمعیت بهعنوان یکی از عوامل شکل دهندهء ساختار موجب گردیده است که ساختار کالبدی منطقه به سمت چند مرکزی و منظومهای در حال تغییر باشد.
بهطور کلی میتوان گفت که رشد و پراکنش جمعیت در منطقهء کلانشهری تهران نامناسب و نامتعادل است و اهداف و راهبردهای در نظر گرفته شده در طرح مجموعه شهری در اکثر مناطق و نقاط سکونتگاهی محقق نشده است و پیش بینی میگردد که در افق طرح،جمعیت منطقه به مراتب بیشتر از جمعیت مصوب باشد."