چکیده:
بکتاشیه از طریقتهای مهم صوفیانه در آناتولی است که مؤسس آن، حاج بکتاش ولی، در
نیمه اول قرن هفتم هجری از خراسان به آناتولی مهاجرت کرد. ورود او به آناتولی با
قیام باباییان همزمان بود و احتمالا حاج بکتاش ولی، خلیفة بابا الیاس خراسانی،
رهبر این قیام بود. حاج بکتاش با پرهیز از رویارویی نظامی با دولت سلجوقیان روم،
مسیر فکری باباییان را دنبال کرد و با بهرهگیری از عناصری، چون باورهای مذهبی
ترکان قبل از اسلام، افکار صوفیانه رایج در آناتولی، مسیحیت و ...، مکتبی را بنیان
گذاشت که در روزگار عثمانی از طریقتهای رسمی شد و سپاهیان نظامی ینیچری را تحت
نفوذ معنوی خود گرفت. پس از آن نیز بکتاشیه از جریانهایی، مانند حروفیه و تبلیغات
شیوخ صفوی تأثیر پذیرفت.
خلاصه ماشینی:
"همان طور که از عنوان مقاله پیداست میتوان مطالب آن را به دو بخش تقسیم کرد: قسمت اول مربوط به حاج بکتاش ولی وحرکت تاریخی اوست و بخش دوم، ضمن اشارهای کلی به عقاید بکتاشیان، به بیان مراسم و آیینهای آنان پرداخته است.
» اگر چه این مطلب در بعضی از منابع آمده است، اما باید توجه داشت که فاصلة وفات خواجه احمدیسوی (د: 562 ه) تا تولد حاج بکتاش ولی (604 ه)، بیش از چهل سال است.
[10] همچنین در تالیفات منسوب به حاج بکتاش ولی، مانند مقالات، الفوائد و مقالات غیبیه و کلمات عینیه، با آن که تمام اعتقادات اولیه بکتاشیه، مانند چهارباب و چهل مقام به تفصیل آمده، به عقاید شیعه هیچ اشارهای نشده است، حتی در کتاب مناقب القدسیه فی مناصب الانسیه تنها اثر دربارة زندگی باباالیاس خراسانی که به قلم نوادهاش، الوان چلبی، به رشته تحریر درآمده، هیچ اشارهای به وابستگی باباییان به تشیع نشده است.
[14] مهمترین اشکال مقاله، نداشتن نظم منطقی در بیان مطالب مختلف است که موجب میشود از آن نتیجهگیری مشخصی به دست نیاید؛ در حالی که مقاله با معرفی حاج بکتاش شروع و پس از مقدماتی دربارة پیدایش طریقت وی دنبال میشود، به تاریخ گسترش آن در قرنهای نهم و دهم هجری اشاره میگردد و پس از آن، دوباره از ارتباط حاج بکتاش ولی، با بابااسحاق سخن به میان میآید.
- Figlali, Ethem Ruhi, Turkiyede Alevilik ve Bektasilik (Ankara, 1990) - Golpinarli, Abdolbaki, 100 surudo turkiyede Mezhepler tarikatlar (Istanbul, 1964) - Ocak, Ahmet yasar, Babailer Isyani Dergah yayinlari (Istanbul, 2000) - Firdevsi Tavil, Velayet – name, Hazirlayan A."