چکیده:
نگرش کانت به علم، به ویژه علم تجربی و پیشرفت های فزاینده آن و سپس تبیین و نقادی مابعدالطبیعه بر این اساس، پس از او تأثیرات گسترده ای داشته است که هنوز هم ادامه دارد.در این فرایند، کانت معیارهای علم یقینی را، که متأثر از علوم تجربی اند، در امکان صدور حکم تألیفی، تجربی بودن، محدودیت در عرصه تجربه و مانند آن ذکر کرده و مابعدالطبیعه و دین را از حوزه یقین علمی خارج ساخته است. از سوی دیگر، کانت از ادامه دهندگان خط فکر انسان محوری (سوبژکتیویسم) در غرب است و تا حدی آن را به اوج رسانده. در نتیجه این امر، انسان کانتی ضمن محدود شدن در عرصه عالم پدیدار، تنها خود را محور هستی و حقیقت می پندارد که با محرومیت از مابعدالطبیعه عقلانی، تلاش دارد برای خود، اخلاق و دین مورد نظر را وضع نماید. ویژگی این اخلاق آن است که صرفآ یک اخلاق انسانی و تنها در خدمت خواست ها و تمایلات انسان قرار دارد و از هرگونه معیار و ارزش های الهی تهی است. این ویژگی در نگرش دینی کانت نیز تداوم می یابد، تا آنجا که او اخلاق را اساس دین دانسته و برای انسان ها دین اخلاقی عقلانی تهی از مبدأ الهی تجویز کرده است. این همان انسانی کردن حقایق الهی و راززدایی از هستی توسط کانت و مهم ترین نتیجه آن نسبی گرایی است
خلاصه ماشینی:
"از اینرو، تأثیر دیدگاه علمی کانت را، که در فیزیک نیوتن ریشه دارد، میتوان در نظریه اخلاقی او نیز مشاهده کرد؛ یعنی کانت، همانگونه که در علوم ریاضی و فیزیکی، مرزهای حقیقت را به حدود تواناییهای انسانی محدود میکند، که خود در عین حال، ذهنی نیز هست، در اخلاق نیز همان انسانمحور ارزشها، اصول و غایات اخلاقی میگردد که در مرزهای این عالم محدود شده است و میخواهد تنها با تکیه بر تواناییهای علمی و صرف عقل خود، از عهده وضع و تبیین اصول و غایات اخلاقی برآید ـ که نتیجه آن بیان گردید ـ و این جریان در دیدگاه دینی او نیز ادامه مییابد.
به عبارت دیگر، اخلاق و دین مورد نظر کانت، مستلزم نفی خدا نیستند؛ چه بسا در غایت خود، نیازمند به خدا باشند، اما چون حقیقت، حتی حقیقت دینی و اخلاقی، تنها در پرتو عقل انسان معنا دارند، پس ماهیت خدا و امور ماورای عقل، یعنی رازها و اسرار الهی، نیز باید از صافی عقل انسانی عبور کنند، و چون در این عمل، عقل قدرت شناخت علمی از آنها ندارد، ضمن تصدیق وجود آنها، به علت عدم شناخت چیستیشان، آنها را از دایره زندگی عقلانی، اخلاقی و حتی دینی خود کنار میگذارد."