چکیده:
الوافی یکی از منابع بزرگ روایی به شمار میرود و مشتمل بر پنجاه هزار حدیث همراه با توضیحها و شرحهایی است که مؤلف بزرگ آن، مرحوم فیض کاشانی در ذیل روایات آورده است، اما این کتاب، آنچنانکه در خور و شایسته آن است، مورد توجه قرار نگرفته است. این مقاله به معرفی این کتاب گرانسنگ میپردازد.در این مقاله امتیازهای این کتاب، انگیزه مؤلف در تدوین آن، تاریخ تحریر و موقعیت آن نزد علمای اسلام، نسخههای خطی و چاپی، شرحها، حاشیهها و مستدرکهای این کتاب، مورد بحث قرار گرفته و یا معرفی شدهاند.
خلاصه ماشینی:
سپس مرحوم فیض کمبودهای هر یک از کتب اربعه را یادآوری میکند و میگوید: کتاب الکافی، هرچند شریفترین این کتب است، لکن باز هم بسیاری از روایات احکام را نیاورده است.
کتاب الفقیه نیز همان مشکلات الکافی را دارد؛ علاوه بر آن، روایات اصول را نیاورده و بسیاری از ابواب و فصول فرعی را متذکر نشده و برخی از احادیث را به صورت مرسل نقل کرده است.
از اینجاست که میبینیم بسیاری از روایاتی که کلینی در روضةالکافی آورده، مرحوم فیض آنها را در بابهای مختلف الوافی وارد کرده است؛ به عنوان نمونه: ـ در الکافی بابی با عنوان «باب الذنوب» است، 2 ولی روایاتی که در این باب آمده، آثار و عواقب گناهان را بیان میکند.
این مسأله در مورد روایات من لایحضره الفقیه بسیار اهمیت دارد؛ زیرا مرحوم صدوق در بسیاری از موارد، سند روایت را نقل نکرده و آن را به صورت «روی» یا «فی روایة» یا «سئل المعصوم» آورده است و یا تنها به ذکر آخرین راوی و صحابی معصوم اکتفا نموده، ولی در مشیخه نیز سند خود را به او نقل نکرده و یا آنکه مضمون روایتی را به قلم خود و به صورت فتوی نقل کرده است، بدون آنکه آن را به معصوم نسبت دهد.
انتقاد دیگری که بر الوافی وارد است، عدم استیفای موارد روایت است؛ با آنکه مبنای مرحوم فیض نقل از کتب اربعه است، گاهی روایتی را از یکی از این کتب نقل میکند، حال آنکه در کتاب دیگر هم وجود دارد، لکن نامی از مصدر دوم نمیبرد.