چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی مؤلفههای خوشبینی در نهجالبلاغه است. نویسنده با استفاده از روش تحلیل متون دینی، درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا مفهوم خوشبینی در منابع اسلامی دارای همان مؤلفههایی است که در روانشناسی مطرح شده است؟ جستوجو و تحلیل آموزههای نهجالبلاغه نشان میدهد که خوشبینی از سه مؤلفه تشکیل شده است: «توجه انتخابی»، شامل توجه مثبت به ویژگیهای خداوند، زیباییهای جهان، ویژگیها و رفتار مثبت افراد، افکار و گفتار مثبت، امکانات و نعمتهای خداوند، نقاط مثبت خود، و توجه بیشتر به نتایج کارها تا مشکلات آن است. «تفسیر منطقی»، به: امتحان دانستن سختیها و مشکلات، موقتی دانستن رویدادهای مثبت و منفی، نقش خدا، خود و دیگران در وقوع رویدادها اشاره دارد. «انتظار مثبت» نیز نشان میدهد فرد خوشبین، به انتظار کمک از خداوند، انتظار وقوع رویدادهای خوشایند، و انتظار عملکرد درست از سوی دیگران باور دارد.
خلاصه ماشینی:
"به نظر میرسد اگر بخواهیم از «مفهوم خوشبینی از دیدگاه اسلامی» سخن بگوییم، نباید به دو عنوان «حسن ظن» و «حمل فعل مسلم بر صحت» اکتفا کنیم؛ زیرا این دو مفهوم بیشتر ناظر به اعمال و رفتار دیگران است و نگاه فرد در مورد جهان، خدا، خود و افکار را منعکس نمیسازد.
به دلیل اجتناب از طولانی شدن بحث، از بیان تعاریف متعدد خوشبینی 1 صرفنظر مینماییم و تنها به یک تعریف بسنده میکنیم: «خوشبینی توجه شناختی و عاطفی مثبت نسبت به خدا، جهان، افراد، خود، افکار، رفتارها و رویدادهاست که فرد بر اساس آن، رویدادها را تفسیر مثبتنمودهوانتظار دارد که با تلاش خودش اوضاع بر وفق مراد پیش رفته و نتایج دلخواه به دست آید.
مطرح نمودن «توجه انتخابی» به عنوان یکی از مؤلفههای خوشبینی در نهجالبلاغه، هم با پژوهشهای روانشناختی هماهنگ است 8 و هم مشاهدات میدانی نگارنده این واقعیت را نشان میدهد که افراد بدبین توجه و تمرکزشان بر امور منفی زیاد است.
در نهجالبلاغه نیز انتظار مثبت نسبت به آینده در مورد افراد درستکار مطرح شده است: «کذلک المرء المسلم البریء من الخیانة ینتظر من الله إحدی الحسنیین إما داعی الله فما عند الله خیر له و إما رزق الله»؛ 5 فرد مسلمانی که از خیانت به دور است نسبت به آینده دو انتظار مثبت دارد: یا به ندای حق لبیک میگوید که آنچه نزد خداست بهترین است، یا روزی خود در این دنیا را از خداوند دریافت مینماید."