چکیده:
تاریخ اجتماعی شیعیان، در برگیرندة نگاه جدید و تازهای به پیشینة تاریخی شیعیان است که ضمن آن، وضعیت روابط اجتماعی و نیز عناصر و مؤلفههای حیات اجتماعی شیعیان به بحث نهاده میشود. از سوی دیگر، مطالعه تاریخ اجتماعی شیعیان بر مبنای اصول و ضوابط تاریخ اجتماعی که به لایههای پنهان جامعه نظر دارد و به بازشدن حقایق و ناگفتههای تاریخ سنتی میانجامد، ضروری به نظر میرسد، زیرا در پس آن، حقایقی از متن زندگی شیعیان بازگو میشود که هیچگاه در تفکر سنتی تاریخ به آن توجه نشده است.مقاله پیشرو با توجه به برخی مؤلفهها و عوامل اثرگذار بر تاریخ اجتماعی، به بررسی تاریخ اجتماعی شیعیان پرداخته و با ذکر شواهدی سعی دارد احوال و اوضاع شیعیان را از نظر معیشتی، رفتارها، مراسم و... برای خوانندگان بیان کند
خلاصه ماشینی:
"در این تحقیق، زندگی شیعیان ایران و عراق از زاویه تاریخ اجتماعی ـ در نیمه دوم قرن هشتم هجری ـ بررسی شده است.
311 آداب و رسوم مراسم گوناگون و چگونگی برگزاری آن، مؤلفه دیگری است که تاریخ اجتماعی شیعیان را بازگو میکند، شیعیان اثناعشری در این قرن برای برخی رسوم مذهبیشان اهمیت فوقالعاده قائل بوده و به برپایی آن اهتمام زیاد داشتند.
مراسم شیعی و آیین بزرگداشت یاد امام حسین( در قرن هشتم هجری نه تنها به دست شیعیان صورت میگرفت، بلکه در خراسان همه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی برای امام حسین( محافل عزاداری داشتند و کمی بعدتر در دربار تیموریان نیز عزاداری برای امام حسین( برگزار میشد، چنانکه یکی از نویسندگان مینویسد: گریه برای امام حسین{در عهد تیموریان} جانشین مجالس ذکر صوفیانهشده بود.
نتیجه بررسی تاریخ اجتماعی شیعیان نشان میدهد که در نیمه دوم قرن هشتم هجری آنان در بسیاری از شهرهای ایران و عراق حضور داشته و وضعیت اجتماعی شیعیان در شهرهای مورد نظر، تحت تأثیر وضعیت اقلیمی، حضور و عدم حضور مقابر ائمه(، مسائل و پیشآمدهای گونان بوده است.
گفتنی است شیبی در کتابش میان تصوف و تشیع پیوند برقرار میکند و سعی دارد با ارائه شواهد و قراینی این ادعا را به اثبات برساند، در مقابل، برخی دانشمندان شیعی ادعای شیبی را قبول نداشته و در رد آن، کتابهایی نیز نگاشتهاند که میتوان به اثر هاشم معروف حسینی با عنوان بین التشیع و التصوف اشاره کرد، همچنین داود الهامی در اثری با عنوان موضع تشیع در برابر تصوف، ادعای شیبی را مردود میداند."