چکیده:
البرز و در جنوب غربی،بیابان مرکزی ایران آن را محدود میکرد. گنزک،مهمترین شهر این سرزمین پس از فروپاشی هخامنشیان به شمار میرفته است.سرزمین ماد بر پایهء مدارک تاریخی دورهء مادها هخامنشیان،کموبیش از رود ارس تا کوه الوند و بیابان مرکزی ایران را در برمیگرفته است.در نوشتههای دورهء هخامنشی،ایالت ماد غالبا پس از پارس در جایگاه دوم یا پس از ایلام در جایگاه سوم ذکر میشده که گویای اهمیت آن در این دوره است.پس از برافتادن هخامنشیان،این ایالت به دو بخش ماد کوچک و ماد بزرگ تقسیم شد و آتورپات،شهربان پیشین ماد در ماد کوچک در برابر مقدونیان به پا خاست.از این زمان به بعد این بخش از ماد به نام سردودمان فرمانروایان آن،آتورپاتکان خوانده شد.ماد کوچک،نام پیشین آتورپاتکان،خود گواه آن است که این سرزمین در اصل سکونتگاه مادها بوده است.به گواهی نوشتههای یونانی،مرزهای شمالی و غربی آتورپاتکان،همان مرزهای پیشین ایالت ماد بوده است؛در شمال،رود ارس مرز این سرزمین با ارمنستان و آلبانیا و در غرب،امتداد رشته کوههای زاگرس،مرز آن با آناتولی شمرده میشد.در شمال شرقی،رشته کوههای
خلاصه ماشینی:
فصلنامه علمی-پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س) سال هفدهم،شماره 17،بهار 7831 ماد کوچک در پایان دوره هخامنشی: پژوهشی در جغرافیای اداری دکتر مهرداد قدرت دیزجی1 چکیده سرزمین ماد بر پایهء مدارک تاریخی دورهء مادها هخامنشیان،کموبیش از رود ارس تا کوه الوند و بیابان مرکزی ایران را در برمیگرفته است.
. (Idem,136-137,151;Lecoq,1997:246) احتمال دارد که فهرست بیستون در اصل دو فهرست جداگانه بوده که کنار هم آمده،یعنی،فهرست یکم از پارس(1)تا یونان(2)و فهرست دوم از ماد(01)تا مکه(32) (Idem,132-133) بنابراین نظر دیاکونوف(9591:404) دربارهء این که ذکر ماد در جزو آخرین ساتراپهای غربی با شورش فرورتیش پیوند دارد و ماد در روزگاز نگارش کتیبهء بیستون مقام خود را از دست داده بود،نمیتواند صحیح باشد؛بویژه آنکه در نگارههای تخت جمشید نیز که از زمان داریوش به بعد تهیه شدهاند،اهمیت مادها در کنار پارسها نمایان است(شاپور شهبازی،9431:13).
1) «نگذاشت این سرزمین(ماد کوچک)که بخشی از ماد بزرگ بود به استیلای مقدونیان درآید» (Jones,1954:303) ازاینروزگار است که ماد کوچک به نام و افتخار او«ماد آتورپاتکان»و سپس فقط«آتورپاتکان»نام گرفت(در زبان پارتی: Henning,'twrp'tkan/A?turpa?taka?n .