چکیده:
فتح هرموز در سال 1031 ق1622/ م.به وسیله نیروهای مشترک نظامی ایران و کمپانی هند شرقی از جمله رویدادهای مهم و اثرگذار تاریخ خلیج فارس است.بخش عمدهای از منابع این رویداد مهم گزارش های رسمی و خاطرات مأموران پرتغالی و کارگزاران کمپانی هند شرقی است که دیدگاه سیاسی دولتها متبوع آنها را منعکس میکند. تاکنون فقط دو روایت ایرانی ازاینرویداد منتشر شده است.در این مقاله ضمن معرفی منابع اصلی جنگ دریایی ایران و پرتغال در دوره شاه عباس صفوی،برای نخستین بار روایتی ایرانی از این حادثه به نقل از نسخه خطی افضل التواریخ نوشته خوزانی روایت میشود.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله ضمن معرفی منابع اصلی جنگ دریایی ایران و پرتغال در دوره شاه عباس صفوی،برای نخستین بار روایتی ایرانی از این حادثه به نقل از نسخه خطی افضل التواریخ نوشته خوزانی روایت میشود.
ir مقدمه «فتح هرموز»در سال 1301 ق2261/ م از جمله رویدادهای مهم و تأثیرگذار دوره صفویان محسوب میشود که از آن با نامهای«تندباد مصیبتبار برای پرتغالیها در شرق» Miles,1966:) (188 ،«آغاز دوره انقلاب اقتصادی آسیا در قرن هفدهم میلادی» (Steensgaard,1973:412) ، «تلاش آگاهانه شاه عباس اول برای کسب درآمد بیشتر از تجارت دریایی و کاهش وابستگی به اقتصاد کشاورزی و در نتیجه کاهش قدرت قزلباشها»1 (Subrahmanyam,1993:149) و«آغاز دوره تجدید قدرت و حاکمیت ایران در خلیج فارس»2 (Floor,2006:235) یاد شده است.
به عبارت دیگر مطالعات و تحقیقات مرتبط با نبرد دریایی ایران و پرتغال در خلیج فارس تاکنون نتایج بایسته و قانعکنندهای نداشته است و بخش عمدهای از آنها با اتکای بیش از حد به منابع پرتغالی و انگلیسی،تصویری یک جانبه و نه چندان روشن از چگونگی این تحولات ارایه کردهاند.
2این اثر حاوی جزییترین اطلاعات از نبرد دریایی ایران و پرتغال و در واقع گزارشهای روزانه فرمانده پرتغالی از دوره چند ماهه اقامت در هرموز تا روزهای پایانی فتح آن توسط نیروهای ایرانی و مدتی پس از آن است.
با این همه مفصلترین روایت ایرانی از جنگ دریایی ایران و پرتغال در این منظومه آمده است و جزئیات بسیاری از رویدادها بویژه در فتح هرموز را میتوان در آن دید و از اینرو در مطالعه این دوره از منابع اصلی شمرده میشود و همچون منظومه«جنگنامه کشم» انعکاسدهنده دیدگاه ایرانیان از حضور پرتغالیها در خلیج فارس است.