خلاصه ماشینی:
"1 ماجرای درخواست ناصر الدین شاه از سلطان عبد الحمید برای فرستادن حاجی عارف بیگ نیز نشان میدهد که شاه آهنگی را که دو سال پیشتر شنیده بود،به خاطر داشته است: سفیر کبیر ایران،میرزا محسن خان معین الملک،به هنگام یکی از باریابیهایش به حضور سلطان عبد الحمید از علاقهء ناصر الدین شاه به حاجی عارف بیگ و آهنگی که او بر اساس غزلی از حافظ ساخته سخن گفت و اشاره کرد که شاه این آهنگ را،که در زمان دیدارش از استانبول دو سال پیش از این شنیده،فراموش نکرده و علاقهمند هستند او را که فعلا در دربار عثمانی وظیفهاش ندارد به تهران دعوت کند.
41 از اطلاق«شیپور موزیکان»به سازهای بادی،که در موسیقی نظام نیز کاربرد دارد،میتوان احتمال داد که اصطلاح موزیکان برای موسیقی نظامی،نه هر نوع موسیقی فرنگی،به کار میرفته است؛هم چنان که در توصیف ناصر الدین شاه از یکی از گروههای موسیقی مجارستان، ازمطربهای هونگری،نه موزیکانچی هونگری،یاد شده است.
تأثیر نسبی در ورود و رواج برخی از سازهای غربی شعبهء موسیقی دارالفنون علاوه بر آموزش موسیقی نظامی به شیوهء اروپایی و سازهای مرتبط با آن،زمینهء آشنایی ایرانیان را با فرهنگ موسیقی غرب و سازهای غیر نظامیای چون پیانو و ویلن فراهم کرد.
در سفری که حاجی میرزا حسین خان سپهسالار ناصر الدین شاه را به اروپا برد،چند دستگاه پیانوی بزرگ خریدند و به ایران آوردند71و محمد صادق خان سرور الملک،نوازنده برجستهء سنتور،کوشید با این ساز نوازندگی کند و حتی آن را به شیوهء ایرانی کوک کرد.
02نخستین نوازندگان کلارینت نیز شاگردان شعبهء موزیک نظام بودند،که در میان آنها ید الله میرزا(معروف به شاه یدی)و قلی خان یاور در نواختن آهنگهای ایرانی مهارت داشتند."